Enne Koops
In 2017 is het honderd jaar geleden dat de Russische Revolutie uitbrak en een einde maakte aan het tsarengeslacht van de Romanovs. In de Hermitage Amsterdam loopt van 4 februari tot 17 september 2017 een tentoonstelling over deze geschiedenis. Tegelijk is een gelijknamig tentoonstellingsboek verschenen: 1917. Romanovs & revolutie. Het einde van een monarchie van Michael Piotrovsky.
Nicolaas en Alexandra
We maken in 1917. Romanovs & Revolutie onder meer kennis met tsaar Nicolaas II, een zachtaardige man die liever tijd besteedde aan zijn gezinsleven dan aan ceremoniële plichtplegingen, en zijn intelligente vrouw grootvorstin Alexandra Fjodorovna. Het echtpaar, dat in november 1894 – kort nadat Nicolaas zijn overleden vader opvolgde – trouwde, kreeg eerst vier dochters: Olga in 1895, Tatjana in 1897, Maria in 1899 en Anastasia in 1901. In 1904 kwam uiteindelijk hun zoon Aleksej ter wereld, wat van cruciaal belang was vanwege de vereiste mannelijke troonopvolging.
Al snel bleek echter dat Aleksej aan hemofilie leed, een ziekte waarbij bloedingen niet automatische stollen. Paniek dus. Elke bloeding van Aleksej bedreigde het voortbestaan van de tsarendynastie van de Romanovs. Aleksej zou ook de reden vormen om vanaf 1907 de gestoorde monnik Grigori Raspoetin, die Aleksej moest genezen maar vooral garant stond voor schandalen en roddels, binnen de intimi van de tsarenfamilie op te nemen.
Kroning Nicolaas II in 1896
De plotselinge machtsovername in 1894 zorgde ervoor dat de officiële kroning pas anderhalf jaar later, in mei 1896, kon plaatsvinden. De voorbereiding van de festiviteiten in Moskou kostte namelijk veel tijd. De kroning verliep niet zonder incidenten, wat door tijdgenoten geïnterpreteerd werd als een slecht voorteken:
“De zware briljanten ketting van de Sint-Andreasorde, symbool van de macht en onoverwinnelijkheid van Rusland, raakte los van de hermelijnen mantel en viel voor de voeten van de tsaar op de grond.” (82)
Maar veel erger nog was de ramp op het Chondykaveld, net buiten Moskou, op 18 mei 1896, waar een volksfeest plaatsvond. Tijdens de festiviteiten waren gratis kroningssouvenirs te verkrijgen, zoals bekers, glazen en doeken, en er verspreidden zich geruchten dat er ook grotere ‘cadeaus’ uitgedeeld werden zoals rundvee, paarden en zelfs boerenhuisjes. In de drukte die dit veroorzaakte, een uitzinnige menigte van een 500.000 man kwam hierop af, werden meer dan duizend mensen doodgedrukt. Nicolaas en Alexandra besloten echter de festiviteiten daarna niet af te gelasten, maar door te feesten, zoals het geplande bal bij de Franse ambassadeur dat veel geld had gekost. Piotrovsky schrijft:
“Er begonnen geruchten rond te zingen over de onverschilligheid van de tsaar voor zijn eigen volk.” (64)
Al met al was het dus een slechte start voor het tsarenpaar Nicolaas en Alexandra.
Eerste Wereldoorlog als keerpunt
Nicolaas II besloot ondanks de gigantische verliezen door te vechten, waarmee hij zijn eigen ondergang in de hand werkte:
“In november 1916 vaardigde Nicolaas een krijgsbevel uit, zich gedecideerd uitsprekend voor voortzetting tot de eindzege, dat wil zeggen: herstel van de etnografische grenzen van Rusland’, creatie van een vrij Polen én verovering van Constantinopel en de Turkse zeestraten.” (101)
Aangezien ook het Ottomaanse Rijk deelnam aan de oorlog, was de verovering van Constantinopel en de Turkse zeestraten voor Nicolaas II de sleutel tot de algehele overwinning. Deze idealistische overmoed, samen met het feit dat Nicolaas I de binnenlandse politiek totaal veronachtzaamde, zou de ondergang van de Romanovs inluiden.
Boek: 1917. Romanovs & Revolutie – Michael Piotrovsky
Lees ook: Seks, macht en wellust bij de Romanovs
Bekijk dit boek bij:
