Aaltje Kraak, de weduwe die een hele stad in de as legde

Op 8 mei 1708 brandde het stadje Hardenberg vrijwel volledig af als gevolg van een foutje van de weduwe Aaltje Kraak. Volgens de overlevering ontstond de brand doordat de weduwe rond half zeven ‘s avonds een kaars liet omvallen of een brandende olielamp te dicht bij een rieten dak hield.

Het vuur greep als een razende om zich heen en legde vrijwel het hele dorp in de as. Hardenberg telde op dat moment zo’n honderd, vooral houten, woningen. De schade was ook groot doordat er een sterke wind stond en het lang niet had geregend. Slechts drie huizen en een kerk bleven gespaard. Ook de kerkboeken gingen bij de brand verloren. In het nieuwe trouwboek schreef de dominee als inleiding:

“Den agsten maij is dese stadt ten enenmaal afgebrant door een oude vrouw genaemt Aaltje Kraak, alias Otten en niets gebleven als het huijs van de weduwe Kruls, de kerke en de schole, in welke tijdt ook het trouwboek en doopboek wegraekt zijn.”

Slachtoffers vielen er niet maar de meeste inwoners van Hardenberg waren hun woning kwijt. Na een inzamelingsactie kon de stad echter worden herbouwd. Dit keer besloot men stenen woningen neer te zetten. Binnen een jaar konden de inwoners terug naar hun Hardenberg. Aaltje Kraak werd niet verstoten, maar kreeg dankzij de inzameling en verschillende giften een eigen plekje in het nieuwe Hardenberg.

Sinds 2008 wordt de brand in Hardenberg jaarlijks op 8 mei herdacht tijdens de Aaltje Kraakdag. Tijdens deze dag staat men stil bij het cultureel erfgoed van de Overijsselse stad.

Enkele jaren geleden werd een beeld onthuld ter nagedachtenis aan Aaltje Kraak en de stadsbrand met daarop de volgende tekst:

8 mei 1708 veroorzaakte Aaltje
Kraak ongewild de grote brand
in Hardenberg. Door wilskracht
en saamhorigheid van de
burgers, werd de stad snel
herbouwd.
Na de grote brand
hulp van alle kant
Van hout naar steen
duurzaamheid gemeen
Solidariteit en veiligheid
toen – nu – en altijd!

Het beroemde boek 1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis van Els Kloek heeft Aaltje Kraak overigens niet gehaald. In Hardenberg is men haar echter nooit vergeten.

Bronnen ▼