Enne Koops
Momenteel is in het Drents Museum de tentoonstelling Mummies – overleven na de dood te zien, een primeur in Nederland. Vanwege deze expositie is onder dezelfde titel bij uitgeverij WBooks een prachtig tentoonstellingsboek verschenen, waarin we alles te weten komen over mummies, zoals het veenlijk ‘het meisje van Yde’ en de ijsmummie Ötzi. Op 20 februari volgt over ditzelfde onderwerp nog een DVD met een documentaire over mummies van Discovery Channel.
Hypermoderne analysemethoden
Het eerste hoofdstuk gaat over mummies als wereldwijd verschijnsel en over het internationale onderzoek naar mummies. In de negentiende eeuw kwam het onderzoek goed op gang met het boek History of Egyptian Mummies (1834) van de chirurg Thomas Joseph Pettigrew. Hij begon met destructieve technieken waarbij mummies werden ‘uitgepakt’, totdat röntgenstraling zijn intrede deed en de mummies intact gelaten konden worden.
Aanvankelijk was het onderzoek alleen gericht op Egyptische mummies…
“…maar dat veranderde snel. Tegenwoordig richt het onderzoek zich zowel op dierlijke als op menselijke mummies uit allerlei culturen en uit verschillende natuurlijke milieus. In de tentoonstelling in het Drents Museum wordt duidelijk hoezeer dat onderzoek tegenwoordig in internationaal en multidisciplinair verband met allerlei hypermoderne analysemethoden plaatsvindt. Door intensieve samenwerking tussen antropologen, anatomen, medici, chemici, natuurkundigen, biologen, genetici en andere specialisten lukt het de geheime wereld van de mummies te ontrafelen. Zo stelt de toepassing van CT-scans, DNA-analyse, isotopenonderzoek en C14-datering ons in staat om informatie te verzamelen over geslacht, leeftijd, grootte, herkomst, ziekten, doodsoorzaak, voeding, ouderdom en ook over de wijze van mummificatie. Heel belangrijk is dat dit onderzoek zo ook een bijdrage levert aan de bestrijding van besmettelijke ziektes zoals tbc. De tegenwoordig best onderzochte mummie bijvoorbeeld is er niet een uit het oude Egypte. Het is de gletsjer-mummie die beter bekend is als Ötzi.” (11)
Kwik en syfilis
Er volgen hoofdstukken over zelfmummificaties van boeddhisten, balsemmethodes, vuurmummificaties en natuurlijke mummificaties, met prachtige foto’s van mummies. Zo is, bijvoorbeeld, een woestijnvos haast ‘levensecht’ gemummificeerd in de Jordaanse lavagrot Al-Hayya en zien we een Chinese man uit 1000 v.Chr., wiens lichaam in de kurkdroge en zoute Tarimwoestijn onwaarschijnlijk goed bewaard is gebleven.
De “dikke dame van Bazel” is eveneens een bijzonder geval. Toen in 1970 de Barfüsserkirche in Bazel gesaneerd werd, vonden de arbeiders veel oude skeletten, maar ook twee oude mummies. Een van hen was een dikke vrouw, die door de klimatologische omstandigheden in de kerk op natuurlijke wijze perfect gemummificeerd bleek te zijn. Onderzoek wees later uit dat de vrouw aan haar eind is gekomen door een kwikvergiftiging. Kwik was een veelgebruikt medicijn tegen syfilis. Waarschijnlijk had de vrouw een overdosis aan dampen binnen gekregen.
Mummies in Friesland
“De mummies waren bijna net zo gaaf als toen ze daar ruim een eeuw daarvoor in hun kisten waren bijgezet. Waarschijnlijk hebben verschillende gunstige factoren zoals de luchtstroom, de luchtvochtigheid en de lage temperatuur in de grafkelder er uiteindelijk voor gezorgd dat de lichamen uitdroogden en zonder speciale behandeling zijn gemummificeerd. Toch zijn sommige mummies beter bewaard gebleven dan andere. De lichamen wegen nu nog maar slechts een paar kilo (…) Door de jaren heen zijn zeven mummies gestolen, een deel door geneeskundestudenten uit Franeker [waar toen een universiteit was, EK] en later in de Franse tijd ook nog door Franse soldaten. Blijkbaar was men in het verleden net zo gefascineerd over dit ‘wonder’ als nu.” (172-173)
Bekijk dit boek bij:
