Getijden- en gebedenboek (1438)

Op 24 maart 1800 kocht Willem Hendrik baron van Westreenen van Tiellandt uit de collectie van Cornelis Ploos van Amstel enkele drukken en handschriften. Nummer 38 heeft in de veilingcatalogus van de Weduwe Doll een zeer summiere omschrijving: “Een Evangelieboek. Defect.” In zijn eigenhandig geschreven boekencatalogus beschreef de baron het als volgt:

Livre de prières – ou Heures romaines, en Hollandais. In 8º. Veau. Beau manuscrit sur velin, du 15ième siécle, écrit à longues lignes et orné de 12 miniatures, dont quelques unes sur fond d´or, de lettres initiales d´ornemens marginaux etc. peints en couleurs et rehaussés d´or. – on a ajouté à la fin une Table du nombre d´or etc. commencant á l´an 1438.

Aangezien de tabel ter berekening van de paasdatum in 1438 begint, is het handschrift waarschijnlijk in dit jaar voltooid. Het is nog steeds aanwezig in Museum Meermanno-Westreenianum en is het vroegste gedateerde handschrift met miniaturen van de Meester van Catharina van Kleef, en een van de vroegst bekende handschriften met werk van deze meester. De miniaturen zijn opgezet in gewassen inkt en verder uitgewerkt in een dekkende verf. Dit levert een zeer levendig effect op, met name in de miniaturen waarin een heilige in actie wordt getoond, zoals de miniatuur van de aartsengel Michael die een drietal duivels verslaat. Waarschijnlijk stond een verloren werk van Jan van Eyck voor deze afbeelding model.

Opvallend zijn ook de bijzondere kleurcombinaties van blauw, roze, groen en oranje in de miniatuur van Sint Christoffel die het Christuskind op zijn rug draagt. In deze werken is het heel duidelijk dat dit de beste boekverluchter van de 15e-eeuwse Noordelijke Nederlanden zal worden.

De oorspronkelijke achttiende-eeuwse band waarin de baron het handschrift kocht is bewaard gebleven. Gezien de summiere beschrijving in de veilingcatalogus kocht de baron het in beschadigde staat. Op 22 april 1971 wordt in een schade-inventarisatie opgenomen dat de band verwijderd moet worden en het boek van nieuwe houten platen en beslag moet worden voorzien. Dit leverde een gladde lichtbruine pseudo-middeleeuwse band op, die in de wandelgangen wel een voetbalschoen wordt genoemd. Hoewel het vakkundig gebeurd is en de band weer een paar eeuwen meekan, zou er tegenwoordig voor een ietwat subtielere benadering gekozen worden.

Het getijdenboek van de Meester van Catharina van Cleve wordt momenteel getoond in de Boekzaal van Museum Meermanno als onderdeel van een fraaie selectie van handgeschreven en gedrukte getijdenboeken. Deze kleine presentatie is tot half maart 2014 te zien