CETA: niet eerste verdrag waartegen België zich verzette

Eind vorige maand werd werd CETA, een vrijhandelsakkoord tussen Canada en de Europese Unie, getekend. Dit had drie dagen eerder moeten gebeuren, maar België kon aanvankelijk niet tekenen omdat Paul Magnette, premier van de Waalse regering, bezwaar maakte. We zijn gewend om Brussel en de EU vanzelfsprekend in elkaars verlengde te zien, maar België heeft lang moeite gehad met het opgeven van nationale zelfbeschikking.

De Franse minister Robert Schumann diende 9 mei 1950 een door Jean Monnet bedacht voorstel in om de Franse en de Duitse productie van steenkolen en staal onder te brengen bij een nieuw op te richten supranationaal (boven de afzonderlijke lidstaten staand) orgaan, de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS). België liep hier niet warm voor. De twee grote volkspartijen, de confessionele CVP en de socialistische SPB, waren intern verdeeld tussen voorstanders en tegenstanders.

De Belgische buitenlandminister Paul van Zeeland (CVP) wilde de twee grote landen niet voor het hoofd stoten, maar evenmin wilde hij de soevereiniteit en de Belgische industrie schade berokkenen. Nederland bleek eveneens sceptisch en samen wisten de kleine landen het plan af te zwakken. De nationale bevoegdheden zouden slechts tijdelijk overgedragen worden aan de EGKS. Daarnaast werden de supranationale bevoegdheden van de EGKS ingeperkt, waardoor de nationale parlementen hun bevoegdheden behielden. De EGKS kwam er, maar in voor België en Nederland aanvaardbare vorm.

Oktober 1950 kwam Monnet met een nieuw plan, dit keer ingediend door de Franse minister Pleven: het onderbrengen van de nationale legers in een Europese Defensiegemeenschap (EDG). Aanleiding was de in juni uitgebroken Korea-oorlog. De VS wilde herbewapening van West-Duitsland. Door het West-Duitse leger deel te maken van het EDG, zou het geen nieuwe bedreiging voor de Europese landen vormen. België verzette zich weer hevig en weer waren de partijen intern verdeeld. Omdat België dit keer alleen stond, ratificeerde het Belgische parlement op 26 november 1953. Desondanks kwam het EDG er niet: eind augustus 1954 stemde Franse parlement tegen ratificatie, ondanks dat de Franse regering al had getekend.

Monnet besloot het nu anders aan te pakken. Najaar 1954 benaderde hij de Belgische buitenlandminister Paul-Henri Spaak (SPD), om gezamenlijk een voorstel voor een verenigd Europa uit te werken. Driemaal bleek scheepsrecht: 25 maart 1957 werd het Verdrag van Rome getekend en zodoende de Europese Economische gemeenschap (EEG) opgericht. Zelfs nu sputterde België tegen: Spaaks partijleider en premier, Achiel van Acker, verzette zich vergeefs tegen ondertekening.

Reorganisatie van de EEG

In 1961 deed de Franse president Charles de Gaulle, gesteund door de West-Duitse bondskanselier Konrad Adenauer, een voorstel om de EEG te herorganiseren. Aangezien Frankrijk en West-Duitsland veel meer gewicht in de schaal legden dan Italië en de Benelux, vreesde de Nederlandse buitenlandminister Joseph Luns dat die twee landen feitelijk de andere vier lidstaten zouden gaan domineren. Hierin stond hij aanvankelijk alleen, tot april 1961 Spaak opnieuw buitenlandminister werd. Samen stonden zij erop dat reorganisatie van de EEG pas besproken zou worden als het Verenigd Koninkrijk – dat zomer 1961 een verzoek had gedaan om lid te worden – toegetreden was. De Gaulle wilde het precies andersom en april 1962 trok hij zijn voorstel in.

Magnette staat dus in een lange traditie. Tot nu toe heeft België zo vaker wel dan niet haar zin gekregen.

Meer politieke geschiedenis
Boek: Europa. Een geschiedenis van grensnaties