Enne Koops
Op 26 augustus 1601 was Olivier van Noort de eerste Nederlander die een reis rond de wereld had gemaakt. Toen hij voet aan wal zette in Rotterdam, was de oorspronkelijke bemanning van 248 geslonken naar ongeveer 50. Bijna 200 personen keerden niet levend terug. Wie uiteindelijk wel levend terugkeerde was kapitein Pieter de Lint (ca.1568-1608) van het schip de Frederick Hendrick, die schipbreuk leed en daarna een groot avontuur beleefde in den vreemde. Jan de Lint, chirurg en een verre nazaat van deze kapitein, reconstrueerde de avonturen van Pieter de Lint in het mooie boek Kanonnen voor kruidnagelen.
Brede context
De hoofdpersoon in het boek, Pieter de Lint, had doopsgezinde voorouders, dus ook de religieuze achtergrond van anabaptisten en wederdopers passeert de revue.De auteur schrijft hierover onder meer:
“In hun preken werd door de wederdopers een Duizendjarig Rijk op aarde beloofd op basis van de Bijbel en sommigen waren bereid deze heilstaat met geweld af te dwingen van de katholieke overheid. Dit leidde bijvoorbeeld in 1535 tot een Amsterdamse wederdopersoproer en tot de bezetting van de stad Munster van 1533 tot juni 1535 onder leiding van Jan van Leyden, die zijn idealen in dit Nieuwe Jeruzalem met een schrikbewind over andersdenkenden zou hebben nagestreefd.” (13)
De grootouders van Pieter de Lint, die in Brielle woonden, maakten in de jaren 1530 de opkomst en ondergang van de wederdopers mee. Zelf sloegen ze in 1538 op de vlucht naar Engeland; later – toen opa De Lint overleden was – keerde Pieters oma terug naar de Republiek. In de Republiek teruggekeerd werd deze dame, een zekere Anneke Jansz., in januari 1539 in Rotterdam in een zak gestopt en verdronken, naar verluidt omdat ze ‘wederdoopse liederen’ zong.
De auteur gaat verder nog in op De Opstand (1568-1648), de handelsvloten van Portugal, de Nederlanden en Spanje, en op de situatie in het Rotterdam van Pieter de Lint eind zestiende eeuw. Rotterdam was een relatief kleine stad aan de Rotte en koos in april 1572, na een bestorming en plundering door Spaanse troepen tegen gemaakte afspraken in, voor De Opstand.
De vloot van Van Noort
In september 1598 vertrok de Utrechtenaar Olivier van Noort, een bemiddelde man die een café in het centrum van Utrecht beheerde, met vier schepen – de Mauritius, de Eendracht, de Frederick Hendrick en de Hoop – richting Azië voor een expeditie. Doel was handel drijven, terwijl de expeditie van prins Maurits ook een kaperbrief kreeg, die hen feitelijk toestemming verleende tot kaapvaart:
“Een kaperbrief was in essentie een piraterijvergunning die beschermde tegen vervolging wegens piraterij, uiteraard alleen in het land dat de kaperbrief had uitgevaardigd.” (35)
Begin december 1598 bereikte de vloot de Golf van Guinee, waarna aangelegd werd bij de Afrikaanse westkust (het huidige Gabon). Verder bereikte men onder meer het eiland Anabon, Rio de Janeiro en Rio Plata (het huidige Buenos Aires).
Pieter de Lint op avontuur
De Lint vaart langs de kust van Zuid-Amerika, waar de Spanjaarden hem voortdurend opjagen. Maar af en toe slaat de Hollandse bemanning ook zelf een slag en overmeestert bijvoorbeeld een Spaans schip:
“Op zee wordt op 12 augustus 1600 een klein Spaans schip overmeesterd geladen met maïs. De bemanning wordt aan boord van de Frederick Hendrick genomen en bestaat uit zeven Spanjaarden, een neger en een jonge indiaan.” (75)
Hierna steekt De Lint met zijn bemanning nog de Stille Oceaan over en komt aan bij de huidige Molukken (Ternate). Het schip is op dat moment zo toegetakeld, dat De Lint het moet achterlaten. Op de Molukken weet De Lint een aantrekkelijk verdrag te sluiten met Said Udin Berkat Shah, de Sultan van Ternate, over kruidnagelen. Via Bantam arriveert De Lint met de overlevende bemanning op 13 april 1603 op het eiland Texel, op een VOC-schip.
