Dark
Light

Het Oranjehotel in Scheveningen

Auteur:
2 minuten leestijd
Het Oranjehotel in Scheveningen (cc - Anefo)
Het Oranjehotel in Scheveningen (cc - Anefo)

Strafgevangenis die tussen 1883 en 1886 werd gebouwd. In de Tweede Wereldoorlog werd het gebouw gebruikt voor berechtingen en executies en kreeg het de bijnaam ‘Het Oranjehotel’. Momenteel wordt een vleugel van de gevangenis gebruikt door het Joegoslavië-Tribunaal en het Internationaal Strafhof.

De Scheveningse gevangenis
De Scheveningse gevangenis
De gevangenis werd aanvankelijk gebouwd voor ruim tweehonderd gedetineerden. In 1911 werd het gebouw uitgebreid met een strafgevangenis voor mannen. Toen Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog kampte met een cellentekort werden op het terrein noodgebouwen geplaatst, werden er cellenbarakken bij gebouwd en kwam er een militaire gevangenis.

Tweede Wereldoorlog

Op 10 mei 1940 werd de gevangenis geschikt gemaakt voor krijgsgevangenen en NSB’ers. Slechts vier dagen later waren door de capitulatie van Nederland de rollen omgedraaid en viel de gevangenis in handen van de Duitsers. Tijdens de oorlog werd de gevangenis gebruikt voor politieke gevangenen. Meestal bleven ze er maar kort, alleen tijdens hun berechting. Tijdens sommige verhoren vonden er martelingen plaats, sommigen gedetineerden werden zelfs doodgemarteld. Anderen werden vrijgelaten of werden vervoerd naar concentratiekampen. En een aantal van de gevangenen werd gefusilleerd op de nabij gelegen Waalsdorpervlakte. Hier wordt elk jaar op 4 mei ook de dodenherdenking gehouden die door een paar zenders wordt uitgezonden in plaats van de herdenking op de Dam.

Een gevangeniscel tijdens de Tweede Wereldoorlog. Bron:Archief Stichting Oranjehotel
Een gevangeniscel tijdens de Tweede Wereldoorlog. Bron:Archief Stichting Oranjehotel

Waarschijnlijk omdat er veel vaderlandlievende Nederlanders in de gevangenis zaten, werd de gevangenis in de volksmond ‘het Oranjehotel’ genoemd. Op een gevangenismuur werd de inmiddels bekende kreet: “In deze bajes zit geen gajes, maar Hollands glorie potverdorie” geschreven. De gevangenis werd gebruikt voor drie soorten gevangenen: gewone misdadigers, politieke tegenstanders van het nazi-regime en militairen. Naar schattig 25.000 mensen hebben tijdens de Tweede Wereldoorlog in de Scheveningse gevangenis gezeten. Daaronder verzetshelden als Titus Brandsma (geleerde, later zaligverklaard door de paus), Rudolph Cleveringe (hoogleraar rechten, ontving de Amerikaanse Medal of Freedom) en Corry Ten Boom (evangeliste, ontving de Yad Vashem-onderscheiding).

Na de bevrijding

Door de bevrijding werden de rollen in de gevangenis weer omgedraaid. Het werd nu gebruikt voor Nederlanders en Duitsers die werden verdacht van oorlogsmisdaden. Zo werd ook NSB-leider Anton Mussert er veroordeeld, waarna hij op de Waalsdorpervlakte werd gefusilleerd. In de gevangenis zijn diverse monumenten die de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog levend houden. Dodencel 601, het poortje waardoor de ter dood veroordeelden naar de de Waalsdorpervlakte werden gebracht, een gedenkplaat die na de oorlog werd aangebracht en de zogenaamde Doodenboeken, waarin 734 gevangenen die vanuit de gevangenis omkwamen, worden herdacht. Ook organiseert de Stichting Oranjehotel jaarlijks een herdenking.

In 2009 maakte staatssecretaris Albayrak bekend het oude deel van de gevangenis te willen slopen, omdat renovatie niet meer rendabel zou zijn.

VN-vleugel

De Verenigde Naties (VN) beheren een (nieuwere) vleugel van de gevangenis, de United National Detention Unit (UNDU). Daarin zitten verdachten van het Joegoslavië-Tribunaal en het Internationaal Strafhof. In 2006 overleed de Joegoslavische ex-president Slobodan Milosevic in zijn VN-cel. Juli 2008 werd een ander door het tribunaal gezocht kopstuk in de Scheveningse gevangenis verwelkomt: de voormalig president van de Bosnische Serviërs Radovan Karadzic.

Boek: Het Oranjehotel. Een Duitse gevangenis in Scheveningen

Gratis nieuwsbrief

Meld u aan voor onze wekelijkse nieuwsbrief (51.015 actieve abonnees)


Donateurs ondersteunen ons project en dragen direct bij aan de uitbreiding van ons archief.

Meer informatie

×