Mali en Jihad

Deze week gaan Nederlandse commando’s onder de blauwe vlag van de Verenigde Naties naar Mali. Daar wemelt het namelijk van jihadi’s en boze Toearegs en die moeten om diverse redenen, zo vindt Den Haag, worden bestreden. Maar de ‘failed state’ Mali ligt in een gebied dat al eeuwen wordt beheerst door islamitische groepen.

Het is een bekend gegeven. De Afrikaanse staatsgrenzen zijn het product van vooral Brits en Frans imperialisme. De Franse aanwezigheid in de Sahara begon in de zeventiende eeuw met een (slaven)handelspost op een eilandje in de monding van de rivier de Senegal. Het imperialisme begon echter in de tweede helft van de negentiende eeuw.

Vanaf 1880 werden de kurkdroge woestijngebieden ten oosten van Senegal onder Frans gezag gebracht door nota bene mariniers. Die troffen daar een aantal goed georganiseerde islamitische staten. Islam is sinds de tiende eeuw in het gebied aanwezig. Het werd geïntroduceerd door Arabische en Berber handelaren en slavenhalers. Islam bleef eerst de religie van de bestuurlijke en zakelijke elite. In de negentiende eeuw echter werd er jihad gevoerd tegen de kaffers, de ‘ongelovigen’. Het resulteerde in het ontstaan van verschillende conform de sjaria geregeerde kalifaten.

In West-Mali ontstond het Tukulorrijk van Timboektoe tot Senegal. Het rijk, ook bekend als de ‘Tijaniyya Jihad Staat’, was in 1852 begonnen met een jihad onder leiding van Hajj’ Umar. In 1880 verleende diens zoon Ahmadou Sekou de Fransen handelsrechten in ruil voor wapens. Drie jaar laten bezetten de Fransen de stad Bamako aan de Niger, nu de hoofdstad van Mali. In 1890 veroverde het Franse Rijk het Tukulorrijk en vluchtte Ahmadou naar zijn schoonvader de sultan van Sokoto.

Het kalifaat van Sokoto omvatte delen van Noord-Nigeria en Niger. Het was in de periode 1804-1808 ontstaan na een jihad geleid door sjeik Usman Ibn Fodio, die zich Amīr al-Mu’minīn liet noemen, Leider van de Gelovigen. De sultan regeerde vanuit de stad Sokoto over verschillende emiraten en het kalifaat was een van de grootste historische Afrikaanse rijken ten zuiden van de Sahara. In 1903 werd Sokoto onderworpen door het Britse Rijk. Nu is Sokoto een stad in Noord-Nigeria, een regio die wordt geteisterd door de islamitische terreur van Boko Haram.

De Nederlandse militairen gaan dus opereren in een regio die historisch altijd een brandhaard van islamitische politiek is geweest. Het is ook een gebied waar grenzen niet meer dan een streep op een kaart zijn. En Gao, waar de Nederlanders worden gestationeerd, bevindt zich maar één nacht woestijnracen in een Toyota pick-up truck van het operatiegebied van Boko Haram. Het idee dat men daar dus nu even een eind gaat maken aan de jihad is op zijn zachts gezegd naïef. Maar voor politici gelden andere overwegingen.

Deze maand komt de Franse president François Hollande naar Nederland, ongetwijfeld uit waardering voor de Nederlandse bijdrage aan dit Franse project. Eens zien wat dit voor Den Haag gaat opleveren. Een mooie Europese positie voor Frans Timmermans of iemand anders?

~ Edwin Ruis
Edwin Ruis is auteur van Vechtmissie. Nederlandse militairen in Albanië 1913-1914.