Karlien Metz
Guernica, het beroemde schilderij van Picasso, wordt onderworpen aan een gezondheidsonderzoek. Een robot gaat tienduizend microscopische foto’s maken van het werk, om beter inzicht te krijgen in de staat van het schilderij. Het doek werd gemaakt in 1937 naar aanleiding van het bombardement van de Spaanse plaats Guernica.
Pablo Picasso was door de Spaanse republikeinse regering gevraagd om een werk te maken voor de Wereldtentoonstelling die in 1937 in Parijs plaatsvond. Toen hij las over het bombardement van Guernica besloot hij die gebeurtenis als onderwerp te nemen. Al eerder had Picasso in tekeningen en gravures zijn afkeer van geweld, het fascisme en generaal Franco geuit. Delen van deze tekeningen en gravures komen terug in Guernica.
Picasso besloot een gigantisch doek te maken van 27 vierkante meter. Eerst maakte hij een reeks schetsen, waarna hij met houtskool een opzet op het doek maakte. Het ontstaan van het schilderij is goed gedocumenteerd doordat de vriendin van Picasso, Dora Maar, een serie foto’s maakte van het werk in wording. Op elke foto is het schilderij iets gewijzigd, maar een aantal elementen blijft hetzelfde.
De piramide in het midden van het werk, de stier, de moeder met kind, de gevallen soldaat met een afgebroken zwaard, de figuur rechts in de vlammen en het paard (zij het in een andere houding) zijn al in de eerste opzet van Guernica terug te vinden. Gaandeweg kreeg het werk zijn definitieve vorm en ontstond het zwart-wit contrast. Picasso experimenteerde nog met de collagetechniek. Hij voegde stukken behangpapier toe aan het werk, om deze later weer te verwijderen. Op 4 juni legde Picasso de laatste hand aan het werk.
Ergens in de tweede helft van juni werd Guernica afgeleverd in het Spaanse paviljoen van de Wereldtentoonstelling en op 12 juli 1937 ging het open voor publiek. Naast het werk hing een gedicht van Paul Eluard:
“De dood en de weerzinwekkendheid van onze vijanden hebben de monotone kleur van de nacht.”
Op het schilderij zijn geen bommen of vliegtuigen te zien. Het werk toont wel de wanhoop, dood en chaos en is een uiting van Picasso’s afschuw van oorlog en geweld. Over de betekenis van de verschillende onderdelen op het schilderij lopen de meningen uiteen. Direct na de opening van het Spaanse paviljoen begonnen hierover speculaties. Volgens sommigen verbeeldt de stier wreedheid en het paard het volk. Terwijl anderen de stier, nauw verbonden met de Spaanse cultuur, juist zien als representatie van het volk. Picasso zelf wilde er niet veel over kwijt:
“Maar deze stier is een stier en dit paard is een paard. (…) Het publiek dat het doek bekijkt zal in het paard en in de stier symbolen zien die ze zo interpreteren zoals zij ze begrijpen. (…) Het is het publiek dat moet zien wat zij willen zien.”
Picasso gaf Guernica in langdurig bruikleen aan het Museum of Modern Art in New York, want hij wilde dat het doek pas zou terugkeren naar Spanje als de democratie was hersteld. Het werk reisde over de wereld en was onder andere te zien in Nederland, in 1956 in het Stedelijk Museum. Picasso stierf in 1973, twee jaar voor de dood van Franco waarna Spanje weer een democratie werd. In 1981 keerde Guernica uiteindelijk terug naar het geboorteland van de schilder. Tegenwoordig is het werk te zien in het Museum Reina SofÃa in Madrid.
Boek: Guernica. Symbool tegen terreur
Lees ook: Bombardement op Guernica (1937)
…of: Guernica in Amsterdam
