Vijftig jaar Top 40

In de jaren 1960 kwam Willem van Kooten, de man van de zeezender Veronica, met het plan om een eigen Nederlandse hitparade te beginnen. Op 2 januari 1965 vond de eerste uitzending plaats van deze ‘Top 40’. Vijftig jaar later is deze lijst de meest toonaangevende hitlijst van Nederland en behoort tot de best beluisterde radioshows van Nederland, die ook online god bezocht wordt.

Martijn van Stuyvenberg schreef een mooi herdenkingsboek over de Top 40, 50 jaar Top 40. Nederlands bekendste hitlijst van toen tot nu (Kosmos Uitgevers, 2015), waarin de artiesten uit een halve eeuw Top 40 centraal staan.

Totaal, helemaal en integraal

In het voorjaar van 1961 komt Willem van Kooten, student Nederlandse Taal- en Letterkunde, in dienst van de piratenzender Veronica als copywriter van radiocommercials en tekstschrijver en samensteller van het programma Koffietijd. Nog diezelfde zomer krijgt hij een eigen show, “Joost mag het weten”, waarin hij als Joost den Draaijer de platen aan elkaar kletst. Van Kooten loopt echter tegen het probleem aan dat de Nederlandse platenindustrie ver achterloopt bij buitenlandse zenders. Ons land loopt bijvoorbeeld altijd twee Cliff Richard-platen achter.

In juli 1964 vliegt Van Kooten, nadat hij zijn dienstplicht heeft vervuld, naar New York om daar bij de radiozender WMCA, en bij zenders in Detroit, Nashville en Los Angeles, te kijken hoe de Amerikaanse radiozenders het aanpakken. Eind dat jaar komt Van Kooten, die inmiddels programmaleider is bij Veronica, met een uitgewerkt plan voor een actuele hitlijst, die een representatieve afspiegeling is van de meestverkochte platen. Deze veerig platen blijken goed te passen in een programmaformat van twee uur:

“Met een lijst van zo’n honderdvijftig gerenommeerde platenwinkels in heel Nederland op zak, gaat hij samen met wen aantal dames dat bij Veronica werkt, aan de slag. Elke platenzaak moet voortaan op maandag een lijst van de twintig best verkochte platen beschikbaar stellen. Alles wordt met de hand genoteerd en voor de onderste regionen van de Top 4 geldt dat een nieuwe plaat altijd voor een oude gaat bij een gelijk behaald aantal punten. Een spannend radioprogramma waaruit veertig platen komen die de basis vormen voor de horizontale programmering: dát is het uitgangspunt.” (14,15)

Het radioprogramma blijkt op 2 januari 1965 meteen een daverend succes. Vanaf de tweede uitzending verschijnt ook een gedrukt exemplaar dat meteen gretig aftrek vindt bij platenboeren. “De top 40, totaal, helemaal en integraal” loopt van een leien dakje.

Ome Sjakie (het hele zakie loopt in zijn nakie)

Willem van Kooten is een belangwekkend persoon, niet alleen omdat hij bedenker was van de Top 40, maar ook omdat hij – mede door flink te verdienen aan het eigen platenlabel RedBullet (sinds 1982) – een belangrijk investeerder was van de Nederlandse band Golden Earring, die met hun hit Radar Love doorbraken in de Verenigde Staten. Tegenwoordig is Van Kooten nog actief in de handel in onroerend goed en is hij grootaandeelhouder van de radiozender Classic Arrow Rock.

Overigens kwam het al snel tot een breuk tussen Van Kooten en Veronica. In 1968 had Willem van Kooten voor de grap een plaatje gemaakt met Peter Koelwijn en Freddie Haayen: “Ome Sjakie (het hele zakie loopt in zijn nakie)”, onder de artiestennaam De Praatpalen. Directie en aandeelhouders van Veronica verboden het om deze plaat te draaien, waarna Willem van Kooten zijn biezen pakte en bij de VPRO terechtkwam.

Talloze hits en artiesten

In vijf hoofdstukken die telkens een periode van tien jaar beslaan, komen alle topartiesten en hits uit een halve eeuw Top 40 naar voren. Het begint met de Volendamse formatie The Cats, die in 1964 begonnen en al gauw vijftien weken in de Top 40 stonden met hun hit What a Crazy Life. De basis van de ‘palingsound’, zoals de muziek uit Volendam ook wel genoemd wordt, was gelegd. Veel andere hits – zoals in 1968 de eerste nummer 1 van The Cats, Lea, de nummer 3 One way wind (1971) of de nummer 1-hit Be my day uit 1974 -, zouden volgen, en in het kielzog van The Cats kozen veel andere Volendamse artiesten, van BZN en Left Side tot Jan Smit en Nick & Simon, het ruime sop van muziekland.

Andere artiesten en bands uit de jaren 1960 en daarna die in het in het kleurrijke boek voorbijkomen zijn Boudewijn de Groot, The Beatles, de Haagse band Golden Earring, Normaal, Tina Turner, 2 Unlimited, Paul de Leeuw, Marco Borsato en Ilse de Lange. Leuk is dat de presentatoren van de Top 40 uit de afgelopen decennia – onder wie Jan van Veen, Ferry Maat, Erik de Swart en Jeroen Nieuwenhuize -, ook uitgebreid belicht worden en net als meerdere bekende Nederlanders hun visie op en ervaringen met dit radioprogramma delen.