Dark
Light

Tyrannenmoord

21 minuten leestijd
Commodus als Hercules. Bronzen standbeeld, Musei Capitolini, Rome - cc
Commodus als Hercules. Bronzen standbeeld, Musei Capitolini, Rome - cc

Septimius Severus (Archeologisch Museum Thessaloniki)
Septimius Severus (Archeologisch Museum Thessaloniki)
Didius Julianus heeft altijd de schijn tegen gehad dat hij het keizerschap als in een veiling heeft gekocht. Zijn eigen visie zal zijn geweest dat hij, doordat zijn rivaal Sulpicianus had willen nemen wat Pertinax aan Julianus had toegezegd, veel geld was kwijt geraakt om de wil van de vermoorde keizer uit te voeren. Dat hij de macht bij opbod had gekocht, is hoe zijn rivalen het in de weken erna definieerden. Die laster klinkt nog steeds door.

Toch valt tussen de regels door te lezen dat Julianus geen slechte keizer was. Hij ontsloeg het hoofd van de keizerlijke garde, Laetus: niet alleen had hij Commodus opgeofferd, hij was ook niet in staat geweest Pertinax te beschermen. Aan het hoofd van de garde stonden vanaf nu twee commandanten, die elkaar in de gaten konden houden. Julianus hield het hoofd koel toen de stedelijke bevolking de volgende dag rellen begon te trappen en ondernam geen actie tegen zijn persoonlijke vijanden, zoals Cassius Dio. Julianus’ probleem was dat hij geen leger had: alleen de keizerlijke garde steunde hem. En de garde had al twaalf jaar niet meer hoeven vechten.

Op 1 april 193, vier dagen na de moord op Pertinax, hoorde Lucius Septimius Severus, die zich bevond in Carnuntum bij Wenen, dat Pertinax was vermoord. Severus lijkt betrokken te geweest bij de coup tegen Commodus en hij moet plannen hebben gehad om met zijn leger Italië binnen te vallen als de gladiator-keizer de moordaanslag zou hebben overleefd en de garde wilde inzetten tegen de aanhangers van Pertinax. Die plannen werden nu uitgevoerd – niet meer om Pertinax te beschermen, maar omdat het keizerschap klaar lag om te grijpen.

Stap één was het ondergraven van de legitimiteit van Julianus: we zagen al dat hij werd weggezet als iemand die de macht bij opbod had gekocht. Door het zo te presenteren, won Severus al snel de sympathie van de gouverneurs van de aangrenzende provincies. Dat zal enige dagen hebben gekost, maar op 9 april voelde Severus zich sterk genoeg om de tweede stap te zetten: hij liet zich door het garnizoen van Carnuntum, het Veertiende Legioen Gemina, uitroepen tot keizer en adopteerde de naam van de vermoorde Pertinax. De legers van de Donau en Rijn zullen het hebben gewaardeerd dat Severus hun oude commandant zo eerde.

Clodius Albinus (livius)
Clodius Albinus (livius)
Stap drie: de mars op Rome. Niet met alle legioenen – dat was niet nodig om Julianus te verslaan. Een klein maar snel leger was voldoende en Severus handelde zó snel dat het nieuws dat het Veertiende Italië was binnengevallen, Rome tegelijk bereikte met het nieuws dat Severus het purper had aanvaard. Tegelijkertijd zette Severus zijn vierde stap: hij erkende Clodius Albinus, de gouverneur van Brittannië, als opvolger, caesar. Het was een manier om er zeker van te zijn dat de legers van Brittannië en de Beneden-Rijn zich buiten het conflict zouden houden.

De uitschakeling van Julianus was hierna een kwestie van tijd. Zijn gezag desintegreerde. De senatoren die hij als gezanten naar Severus stuurde, liepen naar de rebel over. Julianus’ voorstel om de Vestaalse maagden als smekelingen te sturen, werd weggestemd. Dus erkende hij Severus als mede-keizer, waarop deze rechtstreeks bevelen begon te geven aan de keizerlijke garde. Het was min of meer een eigen initiatief van de Senaat om Julianus te laten arresteren en executeren.

Het was 1 juni: Severus zelf was nog ergens in Umbrië. Hij had alleenheerser kunnen zijn, ware het niet dat er inmiddels berichten waren dat de gouverneur van Syrië, Pescennius Niger, zich eveneens tot keizer had uitgeroepen. Gelukkig voor Severus hadden de samenzweerders die Commodus hadden willen afzetten, ervoor gezorgd dat het leger van de Beneden-Donau in betrouwbare handen was: Severus’ broer Geta. Hij trok meteen naar het zuiden om het gebied van de Bosporus te verzekeren. Pescennius kon niet naar Europa komen – maar Severus zou wel naar het oosten moeten.

Laatste bericht in deze serie

~ Jona Lendering

Jona Lendering is historicus, webmaster van Livius.org en docent bij Livius Onderwijs. Hij publiceerde verschillende boeken en verzorgt een nieuwsbrief over de Oudheid. Zie ook zijn blog: mainzerbeobachter.com

Gerelateerde rubrieken:

Gratis geschiedenismagazine

Ontvang, net als ruim 51.000 anderen, iedere week de gratis nieuwsbrief van Historiek:

Gratis nieuwsbrief

Meld u aan voor onze wekelijkse nieuwsbrief (51.171 actieve abonnees)


Ruim 50.000 geschiedenisliefhebbers ontvangen wekelijks onze gratis nieuwsbrief.

Meld u ook aan

×