Redactie
De Resitutiecommissie heeft bepaald dat Museum Het Valkhof in Nijmegen een zeventiende-eeuws schilderij uit de collectie moet teruggeven aan de erfgenamen van de voormalige joodse eigenaar, apotheker en verzamelaar Emanuel Vita Israël (1873-1940). Volgens de commissie is het namelijk aannemelijk dat hij onvrijwillig afstand deed van het werk.
Het zeventiende-eeuws paneel is van de hand van Christiaen Coeuershof. Op het werk wordt het zogenaamde Raadsel van Nijmegen afgebeeld.
De voormalige eigenaar bezat een grote collectie schilderijen en antiquiteiten die hij voor het publiek toegankelijk maakte in stijlkamers in zijn woning in Amsterdam. In 1932 was hij bovendien betrokken bij de totstandkoming van het Joods Historisch Museum waaraan hij objecten uit zijn collectie in bruikleen gaf. Enkele dagen na de Duitse inval pleegde hij op 15 mei 1940 zelfmoord. Van zijn familie overleefden alleen een schoondochter en haar twee dochters de oorlog.
In zijn testament bepaalde Vita Israël dat zijn verzameling binnen een half jaar na zijn overlijden geveild moest worden. Dit gebeurde uiteindelijk in november 1940. Onder de geveilde objecten bevond zich het schilderij met het Raadsel van Nijmegen.
De Restitutiecommissie moest bepalen of het bezit van het schilderij onvrijwillig verloren ging, als gevolg van omstandigheden die direct te maken hebben met het naziregime. De commissie:
“In ons onderzoek is onder meer naar voren gekomen dat de verplichting tot het laten veilen van zijn verzameling door Vita Israël pas medio 1939 in zijn testament is opgenomen. Deze bepaling kwam niet voor in zijn eerdere testament. Met verzoekers nemen wij aan dat de zelfmoord van Vita Israël was ingegeven door de Duitse inval, mede omdat direct na de inval vele joodse Nederlanders zelfmoord pleegden. Binnen deze samenhang is de commissie tot het oordeel gekomen dat er sprake was van onvrijwillig bezitsverlies als gevolg van omstandigheden die in direct verband stonden met het naziregime.”
Museum Het Valkhof heeft aangegeven dat het schilderij van Coeuershof de minst belangrijke is van alle vier uitbeeldingen van het Raadsel van Nijmegen die het in de collectie heeft. Het geclaimde werk is vrijwel altijd in depot.
