Dark
Light

“Van likmevestje!”

De herkomst van de uitdrukking
Auteur:
1 minuut leestijd
Van likmevestje
Van likmevestje

De uitdrukking ‘van likmevestje’ is vrij bekend. Het houdt in dat iets niet goed is, dat iets van weinig waarde is of van inferieure kwaliteit. Of er wordt een weinig capabele persoon mee bedoeld. Een fiets van likmevestje is een waardeloos ijzeren paard, terwijl een directeur van likmevestje er volgens zijn werknemers weinig van bakt. Waar komt deze bijzondere zegswijze vandaan?

Etymologie ‘van likmevestje’

Letterlijk gelezen lijkt het alsof ‘van likmevestje’ betekent: lik mijn vestje, en daarmee van origine een volledig Nederlandstalige uitdrukking is.

Maar dat is niet zo. Het Groot Uitdrukkingenwoordenboek (2006) legt een relatie tussen ‘vestje’ en het Franse woord fesse, dat ‘bil’ of ‘reet’ betekent. ‘Likmevestje’ betekende oorspronkelijk dus zoiets als: lik mijn reet!

Kamertjeszonde (1897)

De eerste vorm waarin de uitdrukking ‘van likmevestje’ werd gebruikt, bevestigt de verklaring die we in het Groot Uitdrukkingenboek aantreffen.

In de roman Kamertjeszonde uit 1897 – op veel sites staat abusievelijk 1896 of 1898, het is 1897 – , geschreven door Herman Heijermans (1864-1924), komt de volgende passage voor waarin ‘vestje’ als ‘vessie’ geschreven wordt (en veel lijkt op het Franse fesse):

“Elke maand voor ’n gulden vijf cent toébetalen en dan nog zoo’n voorschot van lik-me-vessie.”

Varianten

Volgens taalhistoricus Ewoud Sanders zijn er talloze varianten op ‘likmevestje’ bekend, zo schreef hij in 2016 in de NRC, die met name in de negentiende eeuw opduiken. Maar vermoedelijk zijn de varianten op de uitdrukking nog wel ouder, aldus Sanders:

“Vanaf wanneer vinden we lik-me-verwensingen in het Nederlands? Vanaf de 19de eeuw, maar zonder enige twijfel zijn ze ouder. Een naslagwerk uit 1861 vermeldt de volgende zogenoemde zei-spreuk (een soort volkswijsheid, met ‘zei de’ in het midden): “Ik versta geen Fransch, zei de boer; lik me den maars is Hollandsch. Kaarslicht is aarslicht.”

Naast ‘lik me den (m)aars’ worden er talloze lik me-varianten aangetroffen. Sanders noemt onder meer: lik-me-aars, lik-me-anus, lik-me-bibs, lik-me-gat, lik-me-kippenkontje, lik-me-kont, lik-me-laars, lik-me-pet, lik-me-poepgat, lik-me-reet, lik-me-toges, lik-me-schijtreet en lik-me-vuile-bruine-schijtreet…

Bronnen

Artikelen
-Friederike de Raat, Waarom mussen nooit dood van het dak vallen. Over de herkomst van onze spreekwoorden en gezegden (Amsterdam: Nieuw Amsterdam/NRC, 2015).
-Ewoud Sanders, ‘‘Lik-me-vestje‘, NRC (12 mei 2016).

Internet
-https://onzetaal.nl/taaladvies/van-likmevestje
-http://etymologiebank.nl/trefwoord/likmevestje

Gerelateerd:

Enne Koops (1978-2023) was historicus en docent geschiedenis en maatschappijleer aan het Rietschans College in Ermelo. Zijn interesse ging uit naar onderwerpen als religie- en cultuurgeschiedenis, oorlogen, migratie, en de geschiedenis van Noord-Amerika, Nederland en Duitsland. Publiceerde vele artikelen op Historiek. Zie ook: In memoriam

Gratis geschiedenismagazine

Ontvang, net als ruim 50.000 anderen, iedere week de gratis nieuwsbrief van Historiek:

Gratis nieuwsbrief

Meld u aan voor onze wekelijkse nieuwsbrief (51.015 actieve abonnees)


Donateurs ondersteunen ons project en dragen direct bij aan de uitbreiding van ons archief.

Meer informatie

×