‘Verloren schetsboek van Vincent van Gogh gemaakt door imitator’

Vanmiddag wordt het verloren schetsboek van Vincent van Gogh gepresenteerd door uitgeverij Lannoo. De uitgever maakte enkele maanden geleden bekend dat het schetsboek was gevonden, maar wilde er verder niets over kwijt. Kort voor de boekpresentatie verstuurde het Van Gogh Museum een persbericht. Boodschap: het schetsboek is niet gemaakt door de kunstenaar maar door een imitator.

Volgens Lannoo kreeg Van Gogh het schetsboek in mei 1888 cadeau van Joseph en Marie Ginoux, eigenaars van Café de la Gare in Arles. De kunstenaar zou het twee jaar gebruikt hebben. Het schetsboek bevat landschappen, schetsen en portretten, onder meer van collega-kunstenaar Paul Gauguin.

Het schetsboek is onderzocht door de Canadese professor Bogomila Welsh-Ovcharov en die concludeerde dat de tekeningen echt door Van Gogh zijn gemaakt. In het vandaag in vier talen verschenen boek geeft de professor commentaar bij de in totaal 65 onbekende tekeningen die in het boek zijn gepubliceerd.

Imitatie

Het Van Gogh Museum schrijft in een persbericht al langer op de hoogte te zijn van het bestaan van de tekeningen. In 2008 en 2012 zouden deskundigen van het museum zich ook al gebogen hebben over verschillende ervan.

“Onze experts zijn blij met elke nieuwe toeschrijving, maar op basis van opgestuurde kwalitatief hoogstaande foto’s van 56 van de in totaal 65 tekeningen waren zij de opinie toegedaan dat deze niet aan Vincent van Gogh konden worden toegeschreven.”

Volgens het museum, dat zelf circa 500 tekeningen en vier schetsboekjes van Gogh in de collectie heeft, zijn de tekeningen imitaties van Van Goghs tekenwerk. Er is door de experts onder meer gekeken naar stijl, techniek en de iconografie van de bestudeerde tekeningen in het schetsboek. Gesteld wordt dat “typerende topografische vergissingen” zijn gemaakt en dat de maker verkleurd tekenwerk van Van Gogh als voorbeeld heeft genomen. Uit het persbericht:

“De iconografie van de tekeningen – onderwerpen uit Arles en Saint-Rémy – suggereert dat het album dateert uit de periode lente 1888-lente 1890, maar opmerkelijk genoeg reflecteren de tekeningen op geen enkele wijze de ontwikkeling die Van Gogh in die periode als tekenaar doormaakte. Dat is hoogst bevreemdend, want hij ontwikkelde zich in die periode toen hij in Arles en Saint-Rémy verbleef voortdurend. Er is in het schetsboek geen verschil in stijl tussen tekeningen uit Arles en die uit Saint-Rémy. Dat wijst niet op Van Gogh als maker. In vergelijking met zijn artistieke prestatie vinden onze deskundigen de tekentrant van de maker van de tekeningen bovendien monotoon, onbeholpen en krachteloos. Van Goghs karakteristieke raffinement – waaronder zijn snelheid van tekenen zonder aan trefzekerheid in te boeten, zijn grote gevoel voor licht-donker tegenstellingen én zijn vaardigheid om een overtuigende samenhang aan te brengen in een groot arsenaal aan tekentechnieken – zijn niet in deze tekeningen aangetroffen.”

Video van uitgeverij Lannoo over het in boekvorm verschenen schetsboek:

Bruine inkt

Het Van Gogh Museum stelt ook dat de tekeningen in het schetsboek zijn uitgevoerd in een bruine inkt die niet eerder is aangetroffen in de tekeningen van Van Gogh uit de jaren 1888-1890.

“Van Gogh werkte destijds met zwarte en – incidenteel – paarse inkt, die in de loop der tijd echter sterk bruin zijn verkleurd. Maar de tekeningen in het schetsboek zijn niet verkleurd. Het schetsboek is een album en daar kan het licht niet bij: zowel de inkt als het papier is niet verkleurd en heeft zijn originele kleur behouden. Dat betekent dat de tekenaar bewust streefde naar bruinige effecten, en in samenhang met de door hem gekozen iconografie – taferelen uit Arles en Saint-Rémy – betekent dit dat deze maker overduidelijk werd geïnspireerd door Van Goghs tekeningen in hun latere, verkleurde staat, kennelijk onwetend van hun oorspronkelijke zwarte tint.”

De tekeningen zouden daarnaast enkele topografische fouten bevatten.

“Zo liet de tekenaar het gebouw van de mannenvleugel van de inrichting in Saint-Rémy op twee verschillende tekeningen in het schetsboek abrupt eindigen, alsof het om een zelfstandig gebouw zou gaan. In werkelijkheid is die vleugel echter onderdeel van twee aaneensluitende gebouwen. Het schetsboek bevat tal van dit soort ‘vergissingen’. De tekeningen zijn niet naar de werkelijkheid gemaakt; de tekenaar blijkt de situatie ter plekke niet goed te kennen. Vergelijkbare topografische ongerijmdheden komen in Van Goghs oeuvre niet voor en ze zijn het gevolg van een verkeerde interpretatie van de voorbeelden waarop de maker van het schetsboek zich voor zijn imitaties baseerde.”

Uitgeverij Lannoo heeft nog niet gereageerd op het persbericht van het Van Gogh Museum.

Oordeel zelf: Vincent van Gogh – Het verloren schetsboek uit Arles