Vrouwen die hun tuin en hun kunst cultiveren

A woman must have money and a room of her own. (Een vrouw behoeft geld en een eigen kamer om te kunnen schrijven)

Dat zei Virginia Woolf tijdens een speech (later een essay) in 1929. De Britse schrijfster doelde op de rust tijdens het schrijfproces. En een ‘schrijfhok’ had ze ook in een hutje achter in de tuin van Monkhouse, haar zestiende-eeuwse buitenhuis in Zuid-Engeland. Maar een tuin zelf werd ook een ‘artistiek’ project voor de schrijfster, voor haar zus Vanessa Bell, voor haar geliefde Vita Sackville-West, en voor vriendin Lady Ottoline Morrell. Het ‘buitenleven’ had een belangrijke rol in het leven van deze vier Bloomsbury Women en hun artistieke Bohemia-kring, in de eerste decennia van de twintigste eeuw.

Monk’s House, Charleston, Garsington Manor en Sissinghurst Castle: het zijn vier Britse historische plekken en vier bewonderenswaardige tuinen. Met een beetje verbeelding waant de bezoeker zich terug in het roaring begin van de twintigste eeuw.

In- & Outdoors, het liep bij die vier merkwaardige vrouwmensen door mekaar. Vita Sackville-West verdiende de kost en vooral centen voor de restauraties van haar krakkemikkige Elisabethiaans kasteel door er artikels over te schrijven. De tuin met systematisch gekleurde tuinkamers is nu nog altijd een van de topbezienswaardigheden van het Britse tuintoerisme en wordt nog altijd nauwgezet ‘gemanicuurd’. Tuincultuur is immers een ernstige zaak in Groot-Brittannië.

Voor elk van de vrouwen was de tuin een inspiratiebron, een rustpunt, een toevluchtsoord in tijden van persoonlijke en maatschappelijke crisissen. De tuin was een buitenkamer voor ontspanning, voor gesprekken, voor romantische ontmoetingen, voor intimiteit, voor feestjes.

Een soort theater voor sociale bijeenkomsten.

Het was een romantisch theater waar week na week een nieuw gezelschap toekwam, uitpakte, hun tierlantijnen uitschudden en een nieuwe scène in het leven improviseerden.

Zo omschreef Lady Ottoline Morrell haar ‘Italiaanse’ tuin in Garsington Manor, nabij Oxford. Rond de waterpartij/zwembad met beelden, de bloembedden waarin pauwen parmantig rond paradeerden, de (bewust) wilde tuin leidden de societyfiguur en haar echtgenoot-liberale politicus, een behoorlijk ongedwongen seksueel leven in dat begin twintigste eeuw. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd het een boerderij waar gewetensbezwaarden en pacifisten als compensatie voor hun dienstweigering als ‘land-bouwers’ tewerkgesteld werden.

Dat was ook een belangrijke reden waarom Vanessa Bell, de zus van Virginia Woolf, zich met haar gezin en vrienden in Charleston, in Zuid-Engeland, vestigde. Virginia had nabij Monkhouse een sjofele boerderij ontdekt en bij haar zus aangedrongen om Londen te verlaten. Vanessa’s echtgenoot Clive Bell en haar (homoseksuele) geliefde Duncan Grant – ja, een ménage à trois – weigerden dienst in het leger. In ruil moesten de teerhandige kunstenaars zich dan wel voor de natie verdienstelijk maken door voedsel te produceren. Het was geen onverdeeld succes maar de ‘bohemien’-bende uit Bloomsbury, de wijk in het centrum van Londen, was er wel beschermd tegen de Duitse bommen.

Charleston was – artistiek – vruchtbaar. Tal van schilderijen van Vanessa en Duncan Bell portretteren zonovergoten, pastorale stemmingsbeelden in een tuinontwerp van collega-artiest Roger Fry. Peis en vree… al zijn er onderliggende woelige wateren.

Het woelige water ook van het riviertje achter Monkhouse waarin Virginia Woolf met keien in de zakken van haar kleding ‘verdween’. Voor Virginia was de tuin niet enkel een creatieve stimulans maar ook een cocon tegen haar sombere buien. Soms maakte ze zelfs haar handen vuil met chocolade aarde onder onze vingernagels. De meeste boeken schreef ze overigens in de tuinlodge bij de boomgaard. De tuin, aangelegd door haar man Leonard en zijn inspiratie uit zijn verblijf in Sri Lanka, noemde Virginia:

De trots van onze harten.

Ook voor Vita Sackville-West, die rond 1920 de minnares van Virginia Woolf werd, was de tuin haar toevluchtsoord en een herinnering aan haar reizen in Perzië. Er is een rozentuin, een cottagegarden, een kruidentuin, een lentetuin, een witte tuin. Vita’s echtgenoot Harold Nicolson creëerde de structuur; zij zorgde voor de romantische invulling en het kleurenpalet. Voor de diplomaat-schrijver Nicolson was de tuin van Sissinghurst…

…a series of escapes from the world

Niet enkel de tuinen waren bont, ook de mensen die er samenkwamen: schilders, schrijvers, linkse politici: Dora Carrington, minnares van Ottoline Morrell, Mark Gertler, de beroemde econoom John Maynard Keynes, Lytton Strachey, Bertrand Russell… Het waren plekken waar niet enkel getuinierd en geschreven werd. Samen aan een tuintafel werd er gediscuteerd en nagedacht over kunst en maatschappij. De ‘nieuwe’ wereld na de Eerste Wereldoorlog vond er een bloeiplek.