Wan Hu (ca. 1460-1500) – De eerste astronaut uit de geschiedenis?

De eerste astronaut uit de geschiedenis was wellicht Wan Hu (ca. 1460-1500), een Chinese mandarijn die in de Late Middeleeuwen de eerste ruimtevaarder wilde worden uit de geschiedenis. De vlucht liep niet goed voor hem af. Postuum kreeg Wan Hu wel de eer dat er een krater op de maan naar hem werd vernoemd: Wan Hu.

Als het begin van de zogenoemde Space Age, het tijdperk van ruimtevaart, geldt de lancering van de Spoetnik I op 4 oktober 1957. Een maand later, op 3 november 1957, werd het hondje Laika het eerste levende wezen in de ruimte, afgeschoten met de kunstmaan Spoetnik II.

Op 12 april 1961 zou Yuri Gagarin (1934-1968), een Russische kosmonaut, de eerste mens worden die een ruimtereis maakte. In 1968 crashte Gagarin in een MiG-15 straaljager en vond de dood. De wraak van de Amerikanen richting Rusland was overigens zoet. De Verenigde Staten wisten op 20 juli 1969 de eerste astronaut op de maan te zetten: Neil Armstrong (1930-2012).

Vroege raketexperimenten

Toen in de twintigste eeuw deze historische gebeurtenissen plaatsvonden, waren er al talloze experimenten met raketten geweest. De proeven met raketten en vuurpijlen gaan terug tot minstens 400 v.Chr. Daarbij werden echter nog geen mensen de lucht ingeschoten. De Griekse filosoof, wiskundige en astronoom Archytas (Ἀρχύτας, 428-347 v.Chr.), een goede vriend van Plato, verzorgde rond 400 v. Chr. een van de oudst bekende raketlanceringen. Archytas, afkomstig uit Tarentum (een plaats in het huidige zuiden van Italië), lanceerde met stoomkracht een houten duif, die vastgemaakt was aan draden. Dit tot groot vermaak en vreugde van de toeschouwers, aldus de Romeinse schrijver Aulus Gellius (ca. 127 – ca. 183 na Chr.).

Omstreeks 50 na Chr. lanceerde een andere wetenschapper, Hero van Alexandrië (ca. 10-70), een soortgelijke raket op stoomkracht. Door water op te warmen met vuur en de stoom naar de raket te voeren, wist hij de aeolipile, zoals het ding heette, de lucht in te schieten. Deze Hero van Alexandrië ontwikkelde ook een orgel aangedreven op lucht.

Bekend is dat er in China in de eerste eeuw na Chr. simpele vormen van buskruit bestonden waarmee geëxperimenteerd werd en mogelijk ook – al dan niet per ongeluk – lanceringen hebben plaatsgevonden. De eerste verslagen van het gebruik van Chinees buskruit voor vuurwerk dateren uit 850 na Chr., hoewel de eerste schriftelijke formule voor het maken van buskruit ‘pas’ rond 1040-1050 na Chr. werden vastgelegd in de militaire encyclopedie Wu Ching Tsung Yao en door de Chinese schrijver Tseng Kung-Liang.

Het vroegst bekende gebruik van raketten cq. vuurpijlen in oorlogen traceren de meeste historici in het jaar 1232. Tijdens de Slag bij Kai-Keng – kort na de dood van de legendarische Mongoolse leider Dzjengis Khan (1162-1227) – vochten de Chinezen tegen een Mongools leger. De Chinezen wisten de Mongolen van zich af te houden met een spervuur van ‘pijlen van vliegend vuur’. Ook gooiden ze vanaf de stadsmuren een soort buskruitbommen op de hoofden van de aanstormende Mongolen.

De mislukte lancering van Wan Hu

Een nieuw keerpunt in de geschiedenis van de ruimtevaart, aldus het legendarische verhaal, was de lancering van de Chinese lage ambtenaar, geschiedeniskenner en poëet Wan Hu (in het Chinees betekent de naam zoiets als ‘gekke vos’) omstreeks 1500. Volgens het verhaal – dat zich afspeelde in de gloeiend hete Gobiwoestijn – liet Wan Hu zich vastbinden op een stoel, die volgens sommigen leek op een slang, met daaraan 47 vuurpijlen. In beide handen hield Wan Hu een vlieger vast, bedoeld als ‘parachutes’ voor de landing.

Er klonk een enorme explosie, de stoel vloog de lucht in. Volgens het verhaal ontplofte daarna een tweede rij vuurpijlen die de stoel inclusief Wan Hu in een gigantische vuurbal veranderde. Van de raketpionier Wan Hu was weinig meer over, en wat er over was van zijn uit elkaar gereten lichaamsdelen viel brandend naar beneden.

Was Wan Hu echt de eerste astronaut?

Het verhaal over Wang Hu als eerste astronaut wordt door de meeste historici als een legende beschouwd. Waarschijnlijk is het apocrief, zo stelde Mark Williamson in Spacecraft Technology. The Early Years in 2006. Zo zijn er bijvoorbeeld twee versies van het verhaal in omloop, waarbij de ene de gebeurtenis dateert rond 2000 voor Christus (dit verhaal is sowieso kolder), terwijl de andere verhaalvorm Wan Hu dateert rond 1500.

Een westerse versie van het verhaal verscheen in oktober 1909 in Scientific American. Hierin publiceerde de Amerikaanse spoorwegtechnicus John E. Watkins (1852-1903) over Wan Hu in een artikel getiteld ‘The Modern Icarus’. In dit verhaal heette Wan Hu overigens Wang Tu, met een extra ‘g’ dus en een ’t’ in plaats van een ‘h’. Pas na de Tweede Wereldoorlog werd het Chinese raketverhaal in de Verenigde Staten breder bekend, door het boek Rockets and Jets (1945) van de Amerikaanse schrijver Herbert S. Zim (1909-1994) en het boek The Coming Age of Rocket Power (1945) van de Amerikaanse schrijver en raketpromotor George Pendray (1901-1987).

Andere belangrijke raketexperimenten uit de middeleeuwen en vroegmoderne tijd (ca. 1200-1700)

Er zijn ook raketexperimenten bekend uit middeleeuws West-Europa. Tot de vroege pioniers behoorden de Engelse filosoof en franciscaner monnik Roger Bacon (ca. 1220-1292) en de Franstalige historicus – werkzaam aan het hof in de Lage Landen – Jean Froissart (ca. 1337 – ca. 1405). Van Froissart komt het idee om raketten af te vuren met buizen.

Noemenswaardig is ook de Duitse vuurwerkmaker Johann Schmidlap (ca. 1560-1620), uitvinder van de tweetrapsraket in 1591. Hierbij wordt een eerste raket afgeschoten, die later zelf een tweede raket lanceert.

Als het over rakettechnologie gaat mag Sir Isaac Newton (1642-1727), de ontdekker van de zwaartekracht, niet ongenoemd blijven. Hij legde als wetenschapper de theoretische basis voor de moderne rakettechnologie. Newton legde het principe van fysieke beweging vast in drie natuurkundige wetten. Met zijn wetten kon uitgelegd worden hoe raketten precies werken en waarom ze in het vacuüm van het heelal kunnen vliegen zonder te exploderen of imploderen.

Wetenschappers na Newton pasten diens inzichten al snel toe. Rond 1720 gebruikte de Nederlandse professor Willem Jacob ’s Gravesande (1688-1742) Newtons ideeën om een soort voertuigen te maken die voortgedreven werden op stoom.

Boekentip: Wernher von Braun. Raketgeleerde tussen oorlog en ruimtevaart – Sam van Clemen

Bronnen ▼