7 oktober

Willem I doet afstand van de troon (1840)

Op 7 oktober 1840 deed koning Willem I troonsafstand ten gunste van zijn zoon. Ruim een maand later wordt die als koning Willem II ingehuldigd in de Nieuwe Kerk in Amsterdam.

Koning Willem I had lange tijd nogal autocratisch bestuurd. De ministers waren vooral zijn dienaren geweest. Na de Belgische afscheiding in 1830 kregen steeds meer mensen in Nederland behoefte aan een echte volksvertegenwoordiging. Ministers moesten politieke ambtsdragers worden die verantwoordelijkheid zouden afleggen aan het parlement. Koning Willem I, die in de jaren na de Belgische afscheiding in allerlei vage financiële constructies verwikkeld was geraakt, zag het echter helemaal niet zitten om grote hervormingen door te voeren. Hij wilde de touwtjes graag stevig in handen houden.

In 1840 stemde hij met veel tegenzin uiteindelijk toch in met een grondwetsherziening. Bij deze herziening werd onder meer vastgesteld dat de zogenaamde Koninklijke Besluiten voortaan ook moesten worden ondertekend door ministers. De koning kon hierdoor niet meer zomaar doen wat hem juist achtte. Er moest overlegd worden met de ministers. Ook was vastgelegd dat ministers voortaan strafrechtelijk konden worden vervolgd als hun daden in strijd waren met de Grondwet of andere wetten. Dit was het begin van de zogenaamde ministeriële verantwoordelijkheid.

De grondwetswijziging van 1840 was voor Willem I één van de redenen om troonsafstand te doen. Daarnaast wilde hij graag trouwen met de half-Belgische katholieke gravin Henriëtte d’Oultremont de Wégimont. Zijn voornemen om met haar te trouwen had in Nederland eerder al veel opschudding veroorzaakt. Henriëtte was namelijk geen prinses, ze was een Belgische en bovendien was ze rooms-katholiek. In maart 1840 had Willem I vanwege alle ophef aanvankelijk afgezien van het huwelijk. Na zijn abdicatie op 7 oktober 1840 stond hem echter niets meer in de weg. In februari 1841 trouwde hij, in stilte, in Berlijn met gravin Henriëtte.

Beknopte biografie: Koning Willem I der Nederlanden (1772-1843)
Boek: Biografie van de koning van de hand van Jeroen Koch

Verder op 7 oktober:

• 

  1571 – Slag bij Lepanto, waarin de Turkse vloot door de christelijke alliantie werd verslagen.
• 1913 – Henry Ford introduceert de lopende band.
• 1919 – De Koninklijke Luchtvaart Maatschappij wordt opgericht.
• 1940 – Duitsland valt Roemenië binnen.
• 1943 – Japan executeert 100 Amerikaanse gevangenen op Wake.
• 1949 – De Duitse Democratische Republiek (DDR) wordt gevormd.
• 1952 – De streepjescode ofwel barcode werd officieel gepatenteerd.
• 1985 – Het cruiseschip Achille Lauro wordt in gijzeling gehouden door Palestijnse terroristen.