Jurryt van de Vooren
Rond het Amstelstation is een enorme renovatie afgerond. Dit station werd in 1939 gebouwd, net als Muiderpoort. Zo kreeg Amsterdam een snellere verbinding naar het oosten.
Wie haast had in het Amsterdam van de jaren dertig moest de Indische Buurt mijden: door de vele treinovergangen was het vaak en lang wachten tot de bomen weer omhoog waren. Dagblad Het Vaderland vatte de ellende samen op 12 oktober 1939:
‘In heel Amsterdam Oost waren de spoorbanen hinderpalen voor het verkeer en niet zoo weinig ook. De verbinding van de Indische buurt bijv. ondervond reusachtigen hinder van de lijn en de talrijke overwegen waren eigenlijk veel meer gesloten dan open. Het was gansch geen zeldzaamheid als een overweg een kwartier en langer gesloten bleef om na luttele minuten voor het verkeer vrij te zijn geweest, dat zich natuurlijk had opgehoopt, weer een even langen termijn gesloten te worden.’
Na een wildgroei van tientallen jaren bleek in 1926 de tijd van vergaderen en onderzoekscommissies definitief voorbij: de Spoorwegen en de stad Amsterdam gingen aan het werk. Het Vaderland:
‘De wederzijdsche technische diensten hebben zich aan den arbeid gezet met het gevolg, dat er een plan ontstond, dat als basis voor de verdere besprekingen kon dienen.‘
Enorme operatie
Een gigantische operatie was het gevolg, die uiteindelijk 28 miljoen vooroorlogse guldens heeft gekost – ruim 170 miljoen euro in onze tijd. Station Weesperpoort werd gesloten – tot opluchting van Amsterdam, omdat dit een enorme barrière was geworden voor het snel toenemende gemotoriseerde verkeer in de stad. Ook werden alle rangeergelegenheden verenigd in één zeer groot centraal emplacement in Watergraafsmeer. Het Vaderland:
‘En zeer belangrijk is dat nu een volledige splitsing is verkregen tusschen het verkeer in de richting Hilversum en dat in de richting Utrecht; van het Centraal Station af heeft elk zijn eigen baan.’
Stapsgewijs werden de resultaten zichtbaar. De oude halte Muiderpoort werd gesloten en vervangen door het huidige station. Er werden bruggen, viaducten en tunnels gebouwd en de kranten stonden vol over de voortgang. Op 15 oktober 1939 was de opening van Amstel en Muiderpoort – op de kop af exact een halve eeuw na de opening van het Centraal Station van Amsterdam. ‘Het is meer een toeval,’ aldus Het Vaderland, ‘dat intusschen den Ned. Spoorwegen toch niet onwelgevallig zal zijn geweest. De opzet was om met den ingang van den winterdienst de stations te openen.’
Ruimte en licht
We kijken eens mee door de ogen van de journalisten van die tijd. We beginnen bij Muiderpoort. Het Vaderland schreef:
Door dezen ingang komt men in de groote ingangshal, die een breedte heeft van ongeveer 20 meter en een lengte (tot de controle) van circa 34 meter. Links vindt men het plaatskaarten- en bagagekantoor, met zes loketten, alsmede een kapperssalon en winkeltje; rechts telefooncellen en kiosken. Aan het eind van deze hal gaat men, na de controle gepasseerd te zijn, de trappen op, die voeren naar de tunnels voor de perrons. Onmiddellijk naast de ingangshal is de uitgangshal, waarin aan den voet der trappen, de uitgangscontrole zich bevindt. Komt men den uitgang uit, dan vindt men direct links de rijwielbewaarplaats.
En dan het Amstelstation, wederom door de ogen van Het Vaderland:
In het midden van de groote hal staat een krantenkiosk verbonden met een portiersloge. Rechts van den ingang vindt men het plaatskaarten- en bagagekantoor, hetwelk 20 meter lang is en tien loketten bedient. Aan de zijde van den uitgang — er is nog een tweede uitgang, voerende naar de gemeentetram, die door een tunnel onder de straat bereikt wordt — vindt men achtereenvolgens lokalen voor EHBO, Stationswerk, dan volgt de uitgang, verder een kiosk, standaards voor de dienstregeling en vervolgens een zijhal met zitbanken, daarna een winkeltje en vier telefoongelegenheden (aan de overzijde zijn er eveneens vier) en tenslotte, de toiletten.
De in- tevens uitgangscontrole—wat den ingang betreft kan eigenlijk niet meer van controle gesproken worden — bestaat uit vijf doorgangen voor den ingang en vijf voor den uitgang. Van hieruit gaat men met tunnel en trappen naar de perrons. Het geheel vestigt den indruk van ruimte, licht en lucht.
Oorlogsjaren
En zo begon Amsterdam aan een nieuwe periode. Historisch uiterst cynisch is dat de Duitsers als eerste gebruik maakten van deze nieuwe verbindingen naar het oosten. Tenslotte werd Muiderpoort in de oorlogsjaren, dus kort na de opening, gebruikt om vanaf daar duizenden mensen af te voeren naar de concentratiekampen….
In licht gewijzigde vorm eerder gepubliceerd op NPO Geschiedenis
Overzicht van Boeken over de geschiedenis van Amsterdam
