Nederlandse annexatie van Elten en Tüddern

Na de bevrijding van Nederland in mei 1945 gingen er diverse stemmen op om grote stukken Duits grondgebied te annexeren. Een belangrijk motief was compensatie voor de geleden oorlogsschade. Annexatie als strafmaatregel. Maar ook de vrees voor overbevolking in Nederland en de angst voor een herhaling van de Duitse agressie motiveerden de plannenmakers.

Nederland kreeg in april 1949 uiteindelijk een stukje grond, maar niet zoveel als sommigen hoopten: Elten en Tüddern (Tudderen) kwamen in Nederlands bezit.

Koningin Wilhelmina had wel oren naar wat extra grond door annexatie

De roep om Duitse grond – het liefste zonder de daar wonende Duitsers – te annexeren, kwam vooral uit de koker van de Nederlandse regering en het Nederlandsch Comité voor Gebiedsuitbreiding. In dit comité hadden voornamelijk intellectuelen en hoogopgeleiden zitting.

Binnen de regering waren de meningen verdeeld. Zo was premier Willem Schermerhorn tegen annexatie, evenals Willem Drees. Andere regeringsleiders en ook koningin Wilhelmina waren voorstanders van het inlijven van Duits grondgebied. In de zomer van 1946 legde de Nederlandse overheid bij de geallieerden de eis neer van 4980 km² Duitse grond.

Resultaat: een iets kleiner stukje grond

Uiteindelijk stemden de geallieerden in 1948 in met een veel kleiner gebied van 69 km², met als kern de Duitse plaatsen Elten, nabij Lobith, en en Tüddern (Tudderen), nabij Sittard, met in totaal 10.000 inwoners. De uitvoering vond plaats op 22 en 23 april 1949. De Duitse getroffenen beleefden gouden jaren: in Nederland waren minder producten op rantsoen en de horeca draaide als een tierelier. Zoals betrokkenen uit het Duitse Elten later zeiden:

De kasteleins haalden ‘Schuppen mit Geld’ binnen…

De teruggave van Elten en Tudderen aan Duitsland kwam tot stand in een Nederlands-Duits verdrag dat op 8 april 1960 in Den Haag ondertekend werd. Op 1 augustus 1963 gaf Nederland de Duitse gebieden aan de Bondsrepubliek Duitsland terug. De nacht ervoor wordt in de volksmond nog aangeduid als Butternacht. In een uitgave van het tijdschrift Terdege uit 1988 lezen we waarom:

In de nacht van 31 juli op 1 augustus 1963 werd de grens daadwerkelijk gecorrigeerd. De Nederlandse douanemensen en marechaussees ruimden na veertien jaar trouwe dienst het veld om weer plaats te maken voor hun Duitse collega’s, onder wie Karl-Heinz Ellewitz. Bij de overdracht van Elten aan Duitsland kon eenmalig op legale wijze worden “gesmokkeld”. Nog altijd is de “Butternacht” een begrip in het dorp. Op de dag waarop de grens zou worden verlegd reed een karavaan van vrachtwagens vol boter het dorp binnen. Bijna alle transportbedrijven in de omgeving deden aan de operatie mee. Heel Elten stond volgepakt met trucks en opleggers. De volgende dag was het dorp Duits grondgebied en kon de boter zonder invoerrechten worden verkocht. ‘Bergen geld hebben we daaraan verdiend’, glimt Alex Kerkhof. – Terdege, H. de Vries – juli 1988

Ook interessant: Operatie Black Tulip – “Weg met de moffen!”
…en: Het verdelen van de Duitse taart (1945-1949)
Lees ook: De Anschluss van Oostenrijk – 12 maart 1938
Boek: Landjepik. De Nederlandse annexatie van Duitsland, 1945-1949

Bronnen ▼