Eisenhower hield de toespraak op 2 april 1946, toen hij werd benoemd tot levenslang erelid van het museum
vanwege zijn inspanningen tijdens de Tweede Wereldoorlog om Europese kunstschatten te beschermen tegen het oorlogsgeweld. In december 1943 had hij de latere president van de Verenigde Staten als geallieerde opperbevelhebber in Europa zijn troepen geïnstrueerd dat zij monumenten moesten eerbiedigen, voor zover de oorlog dat toestond. Op 26 mei 1944, kort voor de geallieerde invasie in Normandië, benadrukte hij aan zijn ondergeschikten het belang van de bescherming van monumenten en culturele objecten in oorlogsgebied met de volgende woorden:
Het is de verantwoordelijkheid van elke commandant om deze symbolen, wanneer mogelijk, te beschermen en eerbiedigen.
In 1943 hadden de geallieerden het Monuments, Fine Arts, and Archives program (MFAA) opgericht. Het programma werd uitgevoerd door een speciale legerafdeling, bemand door kunstenaars, architecten, archivarissen en andere mensen uit de cultuur- en kunstwereld, die zich richtte op het veiligstellen van cultuurgoed in oorlogsgebied. Deze mannen, die door Robert Edsel beschreven worden in zijn boek en door hem Monument Men worden genoemd, werden uitgezonden naar oorlogsgebieden in Europa en waren onder meer verantwoordelijk voor het veiligstellen van kunstobjecten aan het front en het opsporen van door de nazi’s geroofde kunst. Niet eerder had een oorlogvoerende natie zoveel belang gehecht aan het behoud van cultuur, zo benadrukt Robert Edsel. Francis Henry Taylor, de toenmalige directeur van het Metropolitan Museum en een adviseur van het MFAA, stelde vast dat generaal Eisenhower het “meer dan ieder ander” mogelijk had gemaakt dat “grote beschavingen van het verleden behouden bleven voor toekomstige generaties.”
In de door Robert M. Edsel gevonden audio-opname benadrukt Eisenhower het belang dat hij hechtte aan het behoud van het Europese cultuurgoed:
De vrijheid die dit land genoten heeft, in tegenstelling tot de woestenij die zoveel andere gedurende de afgelopen jaren getroffen heeft, heeft Amerika een grotere mogelijkheid dan ooit om de grootste beschermer van kunst ter wereld te worden. De hele wereld zal dan het recht hebben naar ons te kijken met dankbare ogen […].
De toespraak van Eisenhower is gedigitaliseerd en te beluisteren op de website van de Monuments Men Foundation. Toen Robert Edsel het fragment voor het eerst beluisterde ging er volgens hem een rilling over zijn rug:
De passie van Ike’s boodschap maakte het voor mij duidelijk hoe belangrijk deze toespraak voor hem was. Zowel de historische betekenis van zijn woorden – een getuige uit de eerste hand van deze gebeurtenissen – als de tegenwoordige relevantie in relatie met recente conflicten zoals die in Irak en meer recent in Egypte, kan niet worden overschat.
Robert Edsel spreekt dan ook de hoop uit dat president Obama een voorbeeld neemt aan Eisenhower en dat de Verenigde Staten zich toeleggen op het eerbiedigen en beschermen van het culturele en artistieke werelderfgoed.
Tekst: STIWOT
- Boek: De kunstbrigade, hoe de geallieerden de Europese kunstschatten redden
- Boek: Eisenhower, Soldier and President
