“Dat is het hele eiereneten” – Herkomst van de uitdrukking

Rond Pasen vliegen de dozen eieren weer de winkel uit. We eten in Nederland sowieso veel eieren, maar tijdens de Paasdagen gaan we echt los. Naast echte eieren eten natuurlijk ook veel mensen de minder gezonde chocolade-eieren. Genoeg reden om rond Pasen eens stil te staan bij de herkomst van de bekende uitdrukking “dat is het hele eiereneten”.

De uitdrukking wordt gebruikt om aan te geven dat ‘iets nu eenmaal zo is’ of dat iets ‘vrij eenvoudig is’. Soms wordt de uitdrukking verkeerd gespeld, met een spatie tussen ‘eieren’ en ‘eten’. Het woord moet hier echter aan elkaar geschreven worden. Volgens het Genootschap Onze Taal is de uitdrukking voortgekomen uit de oudere uitdrukking:

“Dat is het eiereneten niet.”

Dit betekende zoveel als ‘dat is niet waar het op aankomt’ of ‘daar gaat het helemaal niet om’. Het woordje ‘niet’ is in de loop der tijd verdwenen en ook de betekenis van de uitdrukking is wat veranderd. Vermoed wordt dat de huidige uitdrukking zijn herkomst vindt in een oud Paasgebruik waarbij men wedstrijden hield wie zoveel mogelijk eieren kon eten. Hoe moeilijk kon dat nou zijn? Alhoewel: er zijn records bekend van mensen die achter elkaar vijftig eieren wegwerkten. Hou ze maar eens binnen… In het boek De Volksvermaken schreef het Nederlandse schoolhoofd Jan ter Gouw (1814-1894) het volgende over deze opmerkelijke wedstrijden:

“Een ander vermaak bestond in ’t veel-eten. Halbertsma spreekt van ‘obligaat-eters’, die gemakkelijk dertig eijeren aankonden, ja, van een armmeester, die er vijftig oppeuzelde, nadat hij eerst de potjebeuling en ’t pekelvleesch aangesproken had. Van zulke virtuozen gewagen hier de kroeglegenden ’t meest. ’t Is meer dan veertig jaren geleden, dat, in een Brabantsch-bierhuis op ’t Water bij de Kapel-steeg, een Brusselaar ’t zelfde heldenfeit volvoerde, en er vijf en twintig liters faro bij inzwolg. Men weet niet, waar een mensch al zijn vermaak in vinden kan. Maar ik weet wel, zei een Geldersch Nutsverhandelaar tot zijne hoorders, dat mijn buurman de apotheker ’t nooit drukker heeft ‘met pillenmaken’ dan tegen Paschen, ‘naar welke, in de week na Paschen, zeer veel navraag is door hen, die te veel Paascheijeren hebben gegeten’.” De volksvermaken, 1871 – Jan ter Gouw (dbnl)

Gezond?

Of het gezond is om zoveel eieren te eten is natuurlijk de vraag. Eieren bevatten overduidelijk gezonde vitaminen en mineralen, maar ook is bekend dat eieren het cholesterol kunnen verhogen. Om die reden besloot de eierlobby ooit de slogan ‘ieder etmaal een ei’ aan te passen. ‘Een ei hoort erbij’ werd het nieuwe credo.

Tegenwoordig krijgt het ei weer meer credits. De kans op een verhoogd cholesterol blijkt namelijk vooral bepaald te worden door overgewicht. Vaatspecialist Sara-Joan Pinto zei daarom in 2018 in het televisieprogramma ‘Broodje gezond’:

“Het is dus belangrijker om te letten op je gewicht, dan om bang te zijn voor cholesterol in je eten.”

Volgens de Gezondheidsraad is een verband tussen de eierconsumptie en zogeheten coronaire hartziekten onwaarschijnlijk. Dat is maar goed ook, want we eten in Nederland, ook buiten Pasen, veel eieren. Gemiddeld verorbert een Nederlander er in een jaar maar liefst tweehonderd.

Andere spreekwoorden met eieren

Er zijn nog veel meer spreekwoorden waarin het ei figureert. Denk bijvoorbeeld aan Daar is het laatste ei nog niet over gelegd (dat probleem is nog niet opgelost), Voor een appel en een ei (wanneer iets goedkoop is), alles is koek en ei (alles is in orde), op je eieren blijven zitten (zuinig zijn, weinig geld uitgeven), dat legt hem geen windeieren (daar verdient hij veel geld mee) of wie kakelen wil moet ook eieren leggen (niet alleen iets beloven: ook doen).

Ook interessant: De kluts kwijt zijn – Herkomst en betekenis
…en: Peter Carl Fabergé (1846-1920) – En zijn Fabergé-eieren
Boekenrubriek: Taalgeschiedenis

Bronnen ▼