Kevin Prenger
In 1986 gestationeerd op vakantie-eiland Curaçao, nam de bemanning van de Hr.Ms. Woerden het er goed van. De Nederlandse marinemannen lagen urenlang in de zon te bakken op het strand, maakten liters bier soldaat en bezochten louche bars. Met hun lange haar en ongeschoren gezichten leken ze ‘net een stelletje hippies’. Een zooitje ongeregeld, zo zou je hen kunnen omschrijven, maar dat doet geen recht aan de zware opleiding en het niet zachtzinnige en soms gevaarlijke werk dat ze gewend waren te verrichten op zee.
Maandenlang waren de zeevaarders van huis met slechts briefpost en af en toe een telefoontje als verbinding met het thuisfront. Vechten hoefden ze niet, maar de Koude Oorlog was nog niet voorbij. Ze namen deel aan NAVO-oefeningen die hen moesten voorbereiden op een eventuele gewelddadige escalatie in de broze relatie tussen de Sovjet-Unie en het vrije westen.
Herinneringen
Eén van de bemanningsleden van het schip was matroos Pieter Keiman (een pseudoniem). Van eind 1982 tot 1987 diende hij bij de Koninklijke Marine. In ‘Marinebrieven’ vertelt hij over deze tijd, mede aan de hand van de in het boek opgenomen brieven die hij schreef aan zijn ouders en vriendin Manon in Noord-Brabant en de brieven die hij van hen ontving. Bij de marine gaan was een jongensdroom van hem. Toen hij als tiener in de haven van Den Helder de grijze marineschepen zag liggen, wist hij dat hier op wilde varen. Van de 240 mannen met wie hij eind 1981 meedeed aan de keuring werden er slechts dertig goedgekeurd, waarvan een aantal later alsnog zou afvallen. ‘Ik wil graag wat van de wereld zien, avonturen beleven, maar ik wil ook graag militair worden’, zo motiveerde Pieter tijdens de psychologische keuring zijn aanmelding. Op de vraag waarom hij dan zo graag militair wilde worden, antwoordde hij plichtsgetrouw:
‘voor de landsverdediging en voor de discipline’.
Dat het diezelfde discipline was waar hij en zijn maten het niet altijd even nauw mee zouden nemen, kon hij toen nog niet vermoeden.
Antimilitaristische sentimenten
Vrijwillig in dienst treden van defensie was in de jaren 80 niet vanzelfsprekend. De vredesbeweging en antimilitaristische sentimenten domineerden het publieke debat. In hetzelfde jaar van Pieters aanmelding kwamen 400.000 mensen samen op het Museumplein in Amsterdam om te protesteren tegen de plaatsing van NAVO-kernwapens in Nederland. Het daaropvolgende jaar scoorde de populaire Nederlandse band Doe Maar met De Bom een hit die de tijdsgeest van toen nog altijd goed weergeeft.
Oorlogszucht kan Pieter en zijn collega’s echter niet verweten worden. Ook zij werden beïnvloed door de vrijzinnige tijdsgeest. Kritiekloze volgzaamheid en volledige onderwerping aan het collectief waren verleden tijd. Er werd neergekeken op dienstkloppers en officieren konden niet automatisch op hun respect rekenen. De krijgsmacht zelf liet de teugels ook vieren, wat zich in de jaren 70 al uitte met het toestaan van een vrije haardracht. Internationaal stonden de Nederlandse soldaten met hun lange haar algauw bekend als hippies.
Aftakeling van de krijgsmacht
Keiman zou van 1983 tot en met 1985 dienst doen op de Hr.Ms. Tromp. In 1986 voer hij aan boord van de Hr.Ms Woerden vanuit Nederland naar Curaçao. De toestand waarin het deels van hout gebouwde schip verkeerde is ontluisterend. Ongedierte vrat aan het hout en eigenlijk was de mijnenveger ongeschikt voor de zeereis. De materiele aftakeling van de krijgsmacht leek toen al in gang gezet. Vergelijk je de huidige marine echter met hoe deze door Keiman wordt beschreven, dan kun je veronderstellen dat deze weer strakker georganiseerd wordt. Zouden de marinemensen van nu uithalen wat Keiman en zijn maten uithaalden, dan zou dat in het tijdperk van sociale media voor commotie kunnen zorgen. Niet dat zij zich echt vreselijk misdroegen; het waren gewoon jonge mannen die plezier maakten en daarbij niet afgeremd werden door hun sociale omgeving. Een vechtpartijtje op zijn tijd en dronkenschap hoorden erbij. Met tijdens een eskaderreis naar Amerika en de Antillen in 1984 een hoeveelheid van 35.000 liter bier aan boord van de Hr.Ms Tromp (en een gecensureerde hoeveelheid sterke drank) lijkt de marine zich om het alcoholgebruik van haar manschappen ook geen zorgen te hebben gemaakt.
Tijdsbeeld
Pieter Keiman levert een prettig geschreven persoonlijk verslag van zijn marinetijd. Het is vooral interessant om te lezen voor (oud-)marinemensen en hun familieleden. Het steeds terugkerende thema is de relatie die de schrijver via briefverkeer en telefoontjes onderhield met zijn vriendin thuis. Kan deze ondanks de afstand en maandenlange afscheiding van elkaar stand houden? Deze vraag is van alle tijden en ook tegenwoordig moet deze ondanks alle moderne communicatiemiddelen nog steeds herkenbaar zijn voor iedereen die uitgezonden wordt door defensie. Met verwijzingen naar populaire muziek en historische gebeurtenissen geeft Keiman ook een tijdsbeeld weer. Weliswaar had hij zelf geen bepalende rol binnen de historie, maar geschiedenis wordt niet enkel beleefd door politici, militaire leiders en andere invloedrijke personen, maar ook door de gewone man. Voor wie wil weten hoe het was om in de jaren 80 te dienen in de Koninklijke Marine is ‘Marinebrieven’ een aanrader.
