Gesneuvelden als wapen

Waar oorlog wordt gevoerd, wordt propaganda bedreven. Zo ook in het geval van Operatie Market Garden. Het thuisfront wordt onder meer via krant, radio en bioscoopjournaals op de hoogte gehouden van de gevechten in Nederland. Vanuit de gevechtslinies fotograferen de legerfotografen erop los. Maar wat leggen zij wel, of juist niet, vast in deze propagandastrijd?

Geallieerde stempel

Een patrouille van Britse parachutisten vlakbij Oosterbeek op 18 september 1944. De Britten hebben een Duitse soldaat gevangen genomen. (Bron: Oorlogsbronnen, collectie NIOD)

Operatie Market Garden staat vooral bekend om de landingen van de geallieerde parachutisten, die vervolgens strategische bruggen moeten innemen. Hierdoor overheerst vooral het geallieerde perspectief van de operatie. Zo zitten onder de eerste Britse parachutisten ook soldaten van de Army Film and Photographic Unit. Ondanks het geallieerde verlies tijdens Operatie Market Garden drukken de bevrijders hun stempel op de latere beeldvorming.

Ook de Duitse fotografen van de Propaganda Kompanie leggen de verdediging vast. Deze verdediging begint chaotisch, omdat de Duitsers aanvankelijke verrast worden door de parachutisten. De straatgevechten in onder meer Oosterbeek en Arnhem zorgen voor chaos. Toch stralen de foto’s van de Propaganda Kompanie overmacht en vertrouwen uit.

Duitse militairen zoeken naar achtergebleven uitrustingsstukken die achtergebleven zijn na de gevechten op 17 september in Arnhem. De foto is gemaakt op 19 september 1944. (Bron: Oorlogsbronnen, collectie NIMH)

Duitse militairen trekken door de Utrechtseweg in Arnhem op 19 september 1944. (Bron: Oorlogsbronnen, collectie NIMH)

Duits gemotoriseerd geschut aan het Onderlangs in Arnhem. De foto is gemaakt op 19 of 20 september 1944. (Bron: Oorlogsbronnen, collectie NIMH)

Krijgsgevangenen en gesneuvelden in beeld

De legerfotografen hebben een duidelijk beeld voor ogen, de eigen soldaten worden heldhaftig en strijdvaardig in beeld gebracht. De tegenstander wordt vaak juist als gedemoraliseerd of zelfs verslagen neergezet. Denk hierbij aan krijgsgevangenen die hun blik naar beneden afwenden en de schouders laten hangen of juist gedesoriënteerd en moedeloos de lens inkijken.

Britse krijgsgevangenen, waarvan een groot deel gewond, worden onder Duitse bewaking afgevoerd op de Jansbinnensingel in Arnhem. De foto is gemaakt tijdens Operatie Market Garden, op 19 september 1944. (Bron: Oorlogsbronnen, collectie NIMH)

Twee gesneuvelde Britse airbornes in Arnhem. De foto is gemaakt tijdens Operatie Market Garden. (Bron: Oorlogsbronnen, collectie NIOD)

Gesneuvelde soldaten worden wél in beeld gebracht, maar alleen de doden van de tegenstander. Het fotograferen van eigen gesneuvelden is niet goed voor het moreel, maar de doden van de tegenstander worden soms zelfs als een trofee gezien. Bij Operatie Market Garden zien we dus op Britse foto’s Duitse krijgsgevangen en dode Duitse soldaten en op Duitse foto’s de Britse krijgsgevangen en dode parachutisten.

Genuanceerder beeld

Uiteindelijk zijn vrijwel alle foto’s van Operatie Market Garden vanuit een propagandistisch oogpunt gemaakt. Het bekijken van zowel de geallieerde als de Duitse kant van Operatie Market Garden geeft daarom een genuanceerder beeld van deze cruciale slag in de strijd om de bevrijding van Nederland.

~ Netwerk Oorlogsbronnen – Janneke Jorna

Meer bijdragen uit deze rubriek
Lees ook: Operatie Market Garden: doelen, tijdlijn en gevolgen
…en: Operatie Market Garden vanuit Duits perspectief
Overzicht van boeken over de Tweede Wereldoorlog

Twee gesneuvelde Duitse soldaten die in de nacht van 19 op 20 september probeerden de Britse linie bij Oosterbeek te infiltreren. (Bron: Oorlogsbronnen, collectie NIOD)

In Nederland beheren ruim 430 verschillende organisaties bronnen over en uit de periode 1940 – 1945. Het Netwerk Oorlogsbronnen (NOB) maakt digitaal wegwijs in deze fysiek verspreide WO2-bronnen en brengt ze samen in de online collectieportal Oorlogsbronnen.nl. Door de vindbaarheid van oorlogsbronnen te vergroten, wordt gebruik ervan gestimuleerd en de herinnering aan deze periode levend gehouden. Iedere bron kent een eigen verhaal en achter elk verhaal schuilen verschillende bronnen. Je verder verdiepen in Operatie Market Garden? Zoek dan naar meer foto’s, archieven, krantenartikelen, objecten etc. via Oorlogsbronnen.nl.