Dark
Light

Gespuis! – Scheldnaam voor uitschot

Herkomst van het woord
Auteur:
1 minuut leestijd
Gespuis (CC0 - Pixabay - TheDigitalWay)
Gespuis (CC0 - Pixabay - TheDigitalWay)

Het scheldwoord gespuis betekent zoveel als geteisem, gepeupel, tuig, canaille, bandiet, geboefte, doerak, et cetera. Wat is de herkomst van het woord gespuis? En hoe oud is dit bijzondere woord?

Betekenis van het woord gespuis

Vermoedelijk is het scheldwoord gespuis (gespuys) etymologisch ontleend, als genitiefvorm, aan het Middelnederlandse werkwoord ‘gespuwen’ (kotsen). Gespuis betekent volgens taalkundigen dan ook zoiets uitbraaksel of uitschot. Iets waar je wel zonder kunt en je de keel uitkomt.

Er zijn ook verklaarders die vermoeden dat het woord een vervorming is van het Middelhoogduitse ‘Gespenst’, wat zoveel betekende als ‘spookverschijning’. Dit zou kunnen, omdat de betekenis in dit verband ook die van een ongewenste gast cq. geboefte is.

Herkomst van gespuis

Gerbrand Adriaenszoon Bredero. Bron: Wikimedia
Gerbrand Adriaenszoon Bredero. Bron: Wikimedia
Volgens de encyclopedie Ensie is het woord ‘gespuis’ als sinds 1516 in het Nederlands bekend, dus nog voor de Reformatie. In 1516 werd het in een geschrift gebruikt in het volgende verband: ‘in helsch ghespuys’, wat betekent…

…tuig uit de hel, duivelskinderen.

In 1618 schreef de dichter G.A. Bredero in het werk Spaanschen Brabander over het ‘Spaans gespuis’:

Dit komt ons nerghens van als van dit snóót ghespuys, Het welck is uytghekipt te Hóóren en ’t Enckhuys,

En in een ander werk schreef diezelfde Bredero het volgende:

Een deel ghespuys van helen, schudden, wespen, Of ander gorlegoy van onschamel gheboeft.

Lees ook: Historische scheldwoorden – beteekenis en herkomst
…of: Jan Rap en zijn maat – betekenis en herkomst
Boek: Boeken over taalgeschiedenis

Bronnen â–¼

Internet
-http://www.dbnl.org/tekst/_nee003200501_01/_nee003200501_01_0104.php
-https://www.ensie.nl/scheldwoordenboek/gespuis
-https://www.dbnl.org/tekst/bred001spaa09_01/bred001spaa09_01_0018.php
-http://etymologiebank.nl/trefwoord/gespuis
-https://www.encyclo.nl/begrip/gespuis
-http://www.synoniemen.info/1/gespuis.html

Enne Koops (1978-2023) was historicus en docent geschiedenis en maatschappijleer aan het Rietschans College in Ermelo. Zijn interesse ging uit naar onderwerpen als religie- en cultuurgeschiedenis, oorlogen, migratie, en de geschiedenis van Noord-Amerika, Nederland en Duitsland. Publiceerde vele artikelen op Historiek. Zie ook: In memoriam

Gerelateerde rubrieken:

Gratis geschiedenismagazine

Ontvang, net als ruim 51.000 anderen, iedere week de gratis nieuwsbrief van Historiek:

Gratis nieuwsbrief

Meld u aan voor onze wekelijkse nieuwsbrief (51.171 actieve abonnees)


Mede dankzij onze donateurs zijn al onze artikelen gratis te lezen. Op Historiek vindt u dus geen PREMIUM artikelen of 'slotjes'.

Steun ons ook

×