Historiek
Bij het Spoorwegmuseum in Utrecht zijn vanaf woensdag een groot aantal affiches te bewonderen van grafisch ontwerper Frans Mettes. Gedurende zijn leven ontwierp hij honderden reclameaffiches. Jarenlang hingen ze op de stations door heel Nederland.
Frans Mettes ontwierp onder meer reclameposters voor Hartevelt, Heineken, Auping, Belinda sigaretten en de Nederlandse Spoorwegen. De bijzondere combinatie van compositie en kleur maakten zijn affiches erg herkenbaar en waren daarmee een grote inspiratiebron voor andere grafisch ontwerpers.
Het Spoorwegmuseum kreeg in 1996 de Alrecon-collectie in bezit. Alrecon was een dochter van NS en verspreidde de affiches die in de loop der jaren op de stations hadden gehangen. Met het verwerven van deze collectie beschikt het museum over een unieke verzameling van ongeveer 20.000 affiches. Een flink aantal daarvan werden gemaakt door Mettes.
Op initiatief van grafisch ontwerper, verzamelaar en Mettes-liefhebber Gielijn Escher wijdt Het Spoorwegmuseum nu een expositie aan de affiches van Mettes uit deze verzameling. Tijdens de tentoonstelling, getiteld Reclame om in te lijsten, wordt de collectie van het museum aangevuld met de affiches uit de privéverzameling van Escher.
Frans Mettes, affichekunstenaar
Frans Mettes (1909-1984), affichekunstenaar, illustrator, autodidact, vervaardigde vanaf 1926 tot aan zijn dood waarschijnlijk tegen de duizend affiches. Hij illustreerde boeken, kalenders, tekende stripverhalen en maakte boekomslagen voor onder meer de bekende kinderboekenserie Bob Evers. Voor de Tweede Wereldoorlog verwierf hij vooral bekendheid met zijn filmaffiches waarin hij op geheel eigen wijze beroemdheden als Marlène Dietrich vereeuwigde.
Vanaf de jaren vijftig werkte hij voornamelijk voor het bedrijfsleven. Zijn affiches met reclame voor tal van sigarettenmerken, bierproducenten, cacaofabrikanten en jenevermerken domineerden in die tijd het straatbeeld. Daarnaast maakte hij affiches voor het Veiligheidsinstituut, voor de personeelswerving bij Defensie en voor de Nederlandse Spoorwegen. Veel van die affiches waren te zien op de perrons en in de stations, andere hingen zowel in de stad als op stations en weer andere bij bioscopen of achter winkelruiten.
Mettes was niet in dienst van een reclamebureau, zoals dat nu gebruikelijk is voor ontwerpers, maar werkte voor drukkerijen. Een drukkerij kreeg van een bedrijf de vraag een affiche te ontwerpen en te drukken, voor het ontwerpen huurden zij dan een affichemaker of ontwerper in. Hierdoor kwam het dat Mettes voor verschillende bedrijven in het land werkzaam was en dat de affiches tegelijkertijd te zien waren.
Mettes begon in de jaren twintig met het ontwerpen van reclame-affiches. Het was het pre-computer tijdperk, alles werd nog met de hand gedaan. Vrijwel alle affiches van Mettes zijn uitgevoerd in offsetdruk. Dat wil zeggen dat een affiche in een aantal drukgangen over elkaar heen werd gedrukt. Mettes schilderde hiervoor eerst het affiche met de hand op een ezel met gouacheverf. Per kleur moest er een offsetplaat gemaakt worden die handmatig, kleur voor kleur, op het juiste beeld moest worden voorzien met lithografisch krijt of inkt (tusche). Hiermee werden vervolgens de eerste proefversies gemaakt. Het vervaardigen van zo’n handlithografie kon, afhankelijk van het aantal kleuren, soms wel twee tot drie weken duren. Daarna kon het echte drukken pas beginnen. Van alle affichemakers uit het pre-computer tijdperk is Mettes degene met het grootste oeuvre.
Boek: Frans Mettes – affichevirtuoos 1909-1984
