De veroordeelde oorlogsmisdadiger John Demjanjuk is op 17 maart 2012 in een bejaardenhuis in de Duitse deelstaat Beieren op 91-jarige leeftijd overleden. De Duitse politie heeft dat zaterdag bekendgemaakt.

Demjanjuk werd in mei 2011 in Duitsland veroordeeld tot vijf jaar cel. De rechtbank in München stelde dat hij medeplichtig was aan de moord op ongeveer 28.000 Joden in vernietigingskamp Sobibor. Volgens de rechtbank werkte Demjanjuk tussen 27 maart 1943 en half september 1943 als bewaker in dit kamp. John Demjanjuk heeft dit zelf altijd ontkend. Zijn advocaten tekenden dan ook beroep aan tegen de uitspraak. Vanwege zijn hoge leeftijd mocht Demjanjuk het hoger beroep in vrijheid afwachten.

De zaak tegen Demjanjuk werd door velen gezien als het laatste grote nazi-proces in Duitsland.

Demjanjuk beweerde zelf dat hij tijdens de oorlog diende in het Rode Leger en dat hij als krijgsgevangene in Duitsland belandde.

Israël

In Israël werd eind jaren tachtig al eens een rechtszaak tegen Demjanjuk gehouden. Na de oorlog was hij in Amerika gaan wonen, maar dat land leverde hem in 1987 uit aan Israël. Een jaar later werd hij ter dood veroordeeld. Dit onder meer nadat verschillende overlevenden van Treblinka hem hadden herkend als Iwan de Verschrikkelijke, de bijnaam van een beruchte beul uit het voormalige Poolse vernietigingskamp. De doodstraf werd niet voltrokken. Demjanjuks verdedigers beweerden dat zijn identiteitskaart waarop handtekeningen van nazi-officieren te vinden waren, vervalst was door de Russen. Nadat de aanklagers toegaven dat de identiteitskaart inderdaad uit Sovjetarchieven kwam en voormalige kampbewaarders uit Treblinka hadden verklaard dat de achternaam van ‘Iwan de Verschrikkelijke’ Martsjenko was, werd Demjanjuk in 1993 door het Israëlische Hooggerechtshof vanwege twijfel over zijn identiteit vrijgesproken.

Veroordeling John Demjanjuk

Demjanjuk keerde hierna terug naar de Verenigde Staten en kreeg in 1998 het staatsburgerschap terug dat hem eerder was afgenomen. Een jaar later eiste de Amerikaanse justitie echter alweer dat dit staatsburgerschap hem werd afgenomen. In 2004 concludeerde een Amerikaanse rechtbank dat Demjanjuk niet ‘Ivan de Verschrikkelijke’ was, maar tijdens de Tweede Wereldoorlog wel een bewaker in de vernietigingskampen Majdanek en Sobibór.

Mei 2009 werd Demjanjuk uitgeleverd aan Duitsland. Daar werd hij vorig jaar veroordeeld voor medeplichtigheid aan de dood van circa 28.000 Joden in het Sobibor.

• Boek: Het Demjanjuk-proces
• Boek: Klein kwaad – Paul Hellmann