Krabbels en klodders in bezettingstijd

Radiotechnicus Frans Brouwer uit Voorburg maakte tijdens de Tweede Wereldoorlog een bijzonder beeldverhaal. De strip geeft een beeld van het dagelijks leven in bezettingstijd en is tot en met 22 mei te zien bij Nationaal Monument Kamp Vught.

De radiotechnicus Frans Brouwer werkte vanuit zijn woonplaats Voorburg van april 1944 tot en met de Bevrijding in mei 1945 aan het werk. Hij schreef in totaal 33 brieven van twee pagina’s en iedere brief bevatte een verhaal in stripvorm. In de brieven komen veel dagelijkse thema’s uit de bezettingstijd aan bod. Van NSB’ers tot de Hongerwinter en D-Day en van de Arbeitseinsatz tot de Duitse vorderingen van goederen en het gebruik van noodkacheltjes.

Het Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945 in Groesbeek liet in 2010 voor het eerst het werk van Frans Brouwer (1906-1964) zien. Historicus Loe de Jong achtte het werk van grote waarde. In 1951 schreef hij Frans Brouwer onder meer het volgende:

“Ik ken geen werkstuk, dat geslaagder is dan het Uwe en dat betere voorbeelden bevat van onvervalste humor uit de bezettingstijd. (…) Uw stuk hoort thuis in een nationale verzameling.”

Omslag van het manuscript van Frans Brouwer

Voor de expositie in Vught zijn beeldverslagen (‘brieven’) uit het manuscript meer dan levensgroot afgedrukt, waarbij steeds een ander thema naar voren komt. De prachtige stripbeelden en de bijtende humor geven na 66 jaar nog een goed beeld van de verschillende facetten van de oorlog. Stichting Nationaal Monument Kamp Vught:

“De in totaal 33 stripverhalen zou je in moderne termen kunnen beschouwen als een blog, maar dan nog zonder computer, zonder internet en lange tijd ook zonder lezers.”

Voor de expositie zijn verschillende thema’s uit de strip via objecten, foto’s en geluidsfragmenten tot leven gebracht. Zo zijn in de tentoonstelling onder meer noodkacheltjes, buizenradio’s, landwachtuniformen, Duitse helmen en Oekraïense sigaretten te bewonderen.

Lezing

Naar aanleiding van de tentoonstelling vertelt stripkenner en NIOD-onderzoeker Kees Ribbens op 22 mei tijdens een lezing in het herdenkingscentrum over de betekenis van strips in de oorlog en in het bijzonder over de betekenis van het manuscript van Frans Brouwer. De lezing begint om 14:15 uur.

Samen met Paul van der Heijden stelde Ribbens het boek Bezetting in beeld: het beeldverhaal van Frans Brouwer 1944-1945. In dit boek zijn de 33 beeldverslagen van Frans Brouwer integraal opgenomen, aangevuld met onder meer een biografie en enkele redactionele bijdragen.