Redactie
Het kabinet gaat bekijken of het mogelijk is om tijdens de verbouwing van het Binnenhof de resten van staatsman Johan van Oldenbarnevelt op te sporen. SP-Kamerlid Ronald van Raak pleit al langer voor een zoektocht naar de resten van de beroemde staatsman. Deze liggen mogelijk in de catacomben onder de Eerste Kamer. Als het aan het Kamerlid ligt komt er ook een groot standbeeld van de staatsman op het Binnenhof te staan.
Raadpensionaris Johan van Oldenbarnevelt, een van de founding fathers van de Nederlandse republiek, werd na een conflict met prins Maurits, de zoon van Willem van Oranje, op 13 mei 1619 op beschuldiging van landverraad onthoofd op het Binnenhof in Den Haag. Zijn resten werden hierna in een kist bijgezet in de Hofkapel bij het Binnenhof. Eind negentiende eeuw was deze kapel dusdanig vervallen dat deze werd afgebroken. Tijdens deze werkzaamheden zijn verschillende lichaamsresten gevonden. De grafkelder bleef echter ongemoeid en werd samen met de overblijfselen dichtgemetseld. Van Raak hoopt dat de resten van Johan van Oldenbarnevelt nog altijd in de kelder van de kapel liggen en vindt de komende verbouwing van het Binnenhof een goed moment om op zoek te gaan.
Archeologisch en historisch belang
De SP’er stelde de zaak tijdens een debat over de begroting van de Koning deze week opnieuw aan de orde. Premier Rutte liet in het debat weten dat Johan van Oldenbarnevelt wat hem betreft de “grootste staatsman uit onze geschiedenis” is. En hij beloofde te bekijken hoe onderzoek gedaan kan worden naar de resten van deze staatsman. Hij zal hierover in gesprek gaan met staatssecretaris Knops, die de verbouwing onder zijn hoede heeft. Die komt in december met een oordeel. Vermoedelijk zal in de tussentijd ook de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) zich over de kwestie moeten buigen. De rijksdienst bekijkt daarbij normaal gesproken ook welk archeologisch of historisch belang gediend is bij een eventuele zoektocht.
Ronald van Raak vindt de verbouwing een uitgelezen moment om op zoek te gaan naar de resten:
“Het is heel opmerkelijk dat achter de rommelkasten van de senaat, waar mappen en viltjes en andere benodigdheden liggen opgeslagen, al vier eeuwen lang de resten liggen van onze grootste staatsman. Die een belangrijke rol heeft gespeeld in de Tachtigjarige Oorlog tegen de Spanjaarden en de opbouw van de Republiek der Nederlanden.”
Het Kamerlid heeft ook contact met twee nazaten van de staatsman. Zij beschouwen een onderzoek als eerherstel en willen graag een graf voor hun voorvader. Van Raak pleit ook voor een verplaatsing van het standbeeld van Van Oldenbarnevelt aan de Hofvijver naar het Binnenhof. Premier Rutte gaf aan dat niet te zien zitten. Volgens hem zou het beeld daar “heel lelijk” staan.
Klungelig
Of Van Oldenbarnevelt’s resten inderdaad nog in de kelder van de Hofkapel liggen is allerminst zeker. Bekend is dat de familie van de staatsman begin zeventiende eeuw eigenlijk een mooi graf wilde maken dat paste bij zijn statuur. De Staten Generaal gaven daarvoor echter geen toestemming, mogelijk uit angst dat het graf als een soort bedevaartsoord voor tegenstanders van de stadhouder zou gaan fungeren. Van Oldenbarnevelt’s stoffelijk overschot moest dus in de Hofkapel blijven. Er werd alleen toestemming verleend om de goedkope kist te vervangen door een mooi nieuw exemplaar dat meer paste bij de statuur van de voormalige raadpensionaris. Bij het graf in de kelder werd geen aanduiding of markering geplaatst. Mede daardoor is onduidelijk wat er verder mee is gebeurd.
In de loop der tijd zijn er wel allerlei (wilde) theorieën rond gegaan. Volgens één lezing werd de kist op een nacht door familie van Van Oldenbarnevelt weggenomen. Daarna zou de staatsman een herbegrafenis hebben gekregen in een kerk in de heerlijkheid Berkel, die hij in 1600 had aangekocht. Mocht Van Oldenbarnevelt daar inderdaad zijn herbegraven dan moet dat in het diepste geheim zijn gebeurd aangezien geen enkele historische bron een dergelijke gebeurtenis vermeld. Er is ook wel eens beweerd dat personen uit de kringen van de stadhouder het stoffelijk overschot lieten verdwijnen.
Ben Knapen, staatssecretaris van Economische Zaken in het kabinet Rutte I en momenteel senator voor het CDA, publiceerde in 2005 een biografie van Johan van Oldenbarnevelt. Over de laatste rustplaats van de staatsman schreef hij hierin onder meer:
“Twee eeuwen later werd nog ergens in het land, in Overschie, een graf opengemaakt waar Oldenbarnevelts gebeente werd vermoed, maar het hoofd en de romp van het aangetroffen stoffelijk overschot bleken nog te zeer aan elkaar vast te zitten om het vermoeden te staven. […] Niet onwaarschijnlijk is dat zijn overblijfselen te midden van andere beenderen in de loop van de achttiende eeuw bij een verbouwing gewoon zijn verdwenen. Wonderlijk blijft het wel dat ons land op deze klungelige wijze de stoffelijke resten van zijn oprichter is kwijtgeraakt.”
Lees ook: Executie van Johan van Oldenbarnevelt (1619)
…en: ‘Openen kelder Van Oldenbarnevelt is grafschennis’ (2015)
Boek: De man en zijn staat – Ben Knapen
Overzicht van Boeken over de Tachtigjarige Oorlog
