Wekelijks verschijnen er nieuwe geschiedenisboeken. Van lijvige studies tot publieksboeken en van naslagwerken tot historische strips. Op Historiek plaatsen we veel voorpublicaties en we bespreken zoveel mogelijk titels, maar alles bespreken is ondoenlijk. Daarom hebben we de rubriek ‘signalementen’. Hier plaatsen we wekelijks een bericht met daarin recent verschenen en besproken titels.

<<< Signalementen week 12 | Signalementen week 14 >>>

Selectie week 13 (2022)

Atlas van vuurtorens aan het einde van de wereld
Atlas van vuurtorens aan het einde van de wereld is een unieke verzameling van meer dan dertig waargebeurde verhalen over vuurtorens, met prachtige, kleurrijke illustraties, bouwtekeningen en zeekaarten. Een blinde vuurtorenwachter in Rusland zorgt dat er licht schijnt op de poolcirkel. Een dapper meisje uit de Verenigde Staten zal voor altijd herinnerd worden om haar hulp bij verschillende schipbreuken. In Nieuw-Zeeland dreigt een klein vogeltje uit te sterven na de bouw van een vuurtoren en de komst van de nieuwe vuurtorenwachter en zijn kat. Op het zuidelijkste puntje van Argentinië spookt het. Een Britse excentriekeling bouwt een toren op open zee om er later te sterven. Twee bewakers verdwijnen op mysterieuze wijze uit een eenzame baai op Robbeneiland.
Bespreking: Isolatie en ontbering in afgelegen vuurtorens
De Adriatische Zee

Al eeuwenlang vormen de landen rond de Adriatische Zee een knooppunt van culturen, talen, ideeën en handel. Om het belang van deze regio voor de rest van Europa te kunnen doorgronden reist Robert D. Kaplan af naar Italië, Slovenië, Kroatië, Montenegro, Albanië en Griekenland. Waar dit gebied in de media veelal onderbelicht blijft, toont Kaplan dat het juist het middelpunt is van veel van de grootste uitdagingen van onze tijd, waaronder de opkomst van het populisme, de vluchtelingencrisis en de strijd om fossiele brandstoffen.
Diep van buiten

Sartres gedachtegoed biedt het broodnodige tegenwicht tegen filosofieën die de mens willen reduceren tot taal, macht of het brein. De laatste jaren is het denken van Jean-Paul Sartre aan een opmars bezig. In een tijd waarin wetenschappelijk geïnspireerde filosofen de mens proberen te reduceren tot de natuurkundige werkelijkheid en postmoderne denkers de mens zien als speelbal van machtsverhoudingen, is er dringend behoefte aan een filosofie van de mens zelf. En dat is precies wat Sartre zijn lezers biedt.
Fragment: De mens volgens Sartre
Het wonder van vliegen (+video)
Waarom zijn dieren gaan vliegen? Als vliegen evolutionair zo nuttig was, waarom zijn sommige dieren dan hun vleugels kwijtgeraakt? Is de mens het enige wezen dat gewichtloos kan vliegen? In dit fascinerende en prachtig geïllustreerde boek vertelt de wereldberoemde evolutiebioloog Richard Dawkins hoe dieren en mensen de zwaartekracht hebben weten te overwinnen. Maar het gaat in zijn nieuwste boek ook over het vliegen van de geest, over het ontsnappen aan het alledaagse, met behulp van de wetenschap en de verbeelding.
Een kwaad geweten
De oorlog in Indonesië en het extreme geweld dat de Nederlandse troepen daarbij gebruikten, zijn lange tijd geen onderwerp geweest waarover in Nederland veel werd gesprokenen geschreven. Na het einde van de oorlog deed de regering veel moeite om discussies daarover uit de weg te gaan of zelfs in de kiem te smoren. Onthullingen van Indië-veteraan Joop Hueting in 1969 leidden aanvankelijk tot grote commotie, met als uitkomst de Excessennota en het regeringsstandpunt dat de krijgsmacht zich correct had gedragen, afgezien vaneen aantal ‘excessen’.
Bespreking: De worsteling met de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog vanaf 1950
Op zoek naar stabiliteit
De jaren 2002-2010 behoren tot de turbulentste in de recente Nederlandse politieke geschiedenis. De Fortuyn-revolte, de moord op de hoofdpersoon daarvan en de electorale meltdown van Paars leidde in 2002 tot het eerste kabinet-Balkenende van CDA, VVD en LPF. Nog geen drie maanden later was het experiment ten einde. Ook onder de latere kabinetten-Balkenende kwam het land niet tot rust. De moord op Theo van Gogh, spanningen over het integratiebeleid, vrees voor terreur vanwege de anti-Islamfilm Fitna van Geert Wilders – op veel terreinen was crisismanagement gevraagd.
Raaf

Geen vogel zo vermaledijd, zo zwart gemaakt, als de raaf. Kristof Smeyers verkent de eeuwenlange gedeelde geschiedenis van mens en vogel. Onder de vleugels van een raaf ontluikt de hele wereldgeschiedenis. We trekken van hindoegodinnen naar alchemisten, van Odins kompanen in het walhalla naar Hitchcocks filmset. Wanneer mensen samenzitten bij de eerste kampvuren, houden raven hen al nieuwsgierig in de gaten. Te pas en te onpas duiken ze op in ons verleden.
Fragment: Zondeval van een hemelbewoner
Soli Deo – Wouter Lutkie (1887-1968)

Wouter Lutkie was een Nederlandse priester die continu in onmin verkeerde met vrijwel het gehele Nederlandse episcopaat – maar die toch niet werd geëxcommuniceerd. Hij had een eigenzinnig karakter en ging zijn leven lang zijn eigen gang, maar een eenling was hij niet. Hij voerde correspondentie met honderden personen, schreef vele boeken en was decennialang actief als journalist, met name in zijn eigen tijdschrift Aristo-. Lutkie was de enige Nederlander die op voet van vriendschap verkeerde met de Italiaanse fascistenleider Mussolini, bij wie hij zeven keer op privé-audiëntie mocht komen.
Van Rij en Stam
Tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog drongen berichten over vermeende oorlogsmisdaden van Nederlandse militairen slechts mondjesmaat tot Nederland door. Toch klonk nog tijdens de oorlog de eerste roep om een onafhankelijk onderzoek naar zulke berichten. Na herhaald aandringen vanuit de Tweede Kamer werd ten slotte in oktober 1949 een commissie van drie juristen naar Indonesië uitgezonden met als opdracht een niet-justitieel onderzoek naar de beschuldigingen van extreem geweld in te stellen.
Bespreking: Politieke springstof Indonesië nu voor groot publiek toegankelijk
Willem van Oranje in brieven
In dit boek kijken we mee over Willem van Oranjes schouder. Aan de hand van veertig brieven volgen we hem in 1572, een keerpunt in de Nederlandse geschiedenis. Op 1 april in dat jaar nemen de Watergeuzen bij toeval Den Briel in. Terwijl in het westen en noorden steeds meer steden en gewesten zich (noodgedwongen) aansluiten bij zijn opstand, proberen in het oosten en zuiden Oranjes legers steun af te dwingen. De strijd die in april 1572 met verrassend succes begint, lijkt aan het einde van het jaar vrijwel hopeloos.