Wekelijks verschijnen er nieuwe geschiedenisboeken. Van lijvige studies tot publieksboeken en van naslagwerken tot historische strips. Op Historiek plaatsen we veel voorpublicaties en we bespreken zoveel mogelijk titels, maar alles bespreken is ondoenlijk. Daarom hebben we de rubriek ‘signalementen’. Hier plaatsen we wekelijks een bericht met daarin recent verschenen en besproken titels.

<<< Signalementen week 1 | Signalementen week 4 >>>

Selectie week 2 & 3 (2021)

Biografie van de Zuiderzee

‘Biografie van de Zuiderzee’ vertelt de geschiedenis van de Zuiderzee aan de hand van 25 verhalen, waarin vaak mensen centraal staan. De Allerheiligenvloed van 1170, 850 jaar geleden, leidde tot een open verbinding tussen het Almere en de Noordzee. Het zoute water dat naar binnen stroomde werd bepalend voor de omgeving – hele dorpen en kastelen werden opgeslokt – maar ook voor de geschiedenis van het gebied, en daarmee die van Nederland.
Voorpublicatie: De legende van het eiland Nagele
Een wonderbaarlijk politicus

Hans van Mierlo – de onzekere jongen uit een Brabantse patriciërsfamilie – kwam laat tot bloei. Pas toen hij na een moeizame rechtenstudie in het katholieke Nijmegen op 29-jarige leeftijd in Amsterdam ging wonen, vond hij, meevarend op de golf van veranderingen in de jaren zestig, zijn plek: eerst als journalist en vanaf 1966 als partijleider van D66. Van Mierlo stond aan de wieg van twee van de bijzonderste regeringen van de twintigste eeuw: het progressieve kabinet-Den Uyl (1973-1977) en de paarse kabinetten-Kok (1994-2002).
Metropolis

Een kleurrijke reis door 7000 jaar geschiedenis en 26 wereldsteden. Ben Wilson laat in het geweldig geschreven Metropolis zien dat het leven in steden de kraamkamer van en de drijfveer achter de belangrijkste veranderingen was. In de tweehonderd millennia van het menselijk bestaan heeft niets ons grondiger veranderd dan de stad. Wilson vertelt het glorieuze verhaal van de bloei van de stedelijke mensheid, beginnend in Uruk, de eerste stad in 5000 v.C.
Bespreking: Ode aan de stad als grootste uitvinding van de mens
Wereld in Wanorde

De Verenigde Staten trekken zich terug uit het Midden-Oosten; Rusland, China en superambitieuze regionale leiders vullen de gaten. Trump heeft het gebied nog eens extra volgepompt met wapens, maar ook de Russen leveren aan wie ook maar betaalt. Wordt het Midden-Oosten één groot strijdtoneel waar de drones over en weer vliegen? Met aan de ene kant Iran en zijn bondgenoten in Syrië, Irak en Libanon en daartegenover de conservatieve Golfheersers? Zoals gewoonlijk in het Midden-Oosten ligt het niet zo simpel. In Wereld in wanorde legt Carolien Roelants uit wie er allemaal tegenover wie staan en waarom.
Prinsessen van België

Ooit wordt ze de eerste koningin van België, nu gaat ze nog door het leven als Elisabeth van België of met haar titel: Elisabeth de Brabant. Het hele leven van de kroonprinses was al uitgestippeld nog voor ze was geboren. Sinds haar indrukwekkende verschijning op haar achttiende verjaardag heeft ook de internationale pers het potentieel van Elisabeth opgemerkt. Dat ze altijd in de schijnwerpers zal staan, daar heeft ze intussen vrede mee. Maar hoe verloopt het leven van een hedendaagse prinses als er geen camera’s in de buurt zijn?
Architectuur en herinnering/Architecture and Remembrance

In het jaar waarin we 75 jaar bevrijding herdenken staat architect Jacques Prins ook stil bij plaatsen van herinnering. In dit boek brengt hij 40 van deze plekken, verspreid over Europa en uit de naoorlogse periode samen, gedocumenteerd in tekst, tekeningen en foto’s. Bij al deze plekken is het doel steeds zonder te reconstrueren toch het gevoel van beklemming en onthechting op de bezoeker over te brengen, zodat deze zich goed met het verleden kan identificeren.
Twee pijlers

Waarom mogen politici de besluiten nemen die zij nemen? Op grond waarvan mag een rechter een uitspraak doen met grote politieke gevolgen? En met welk mandaat neemt een centrale bankier maatregelen, die rechtstreekse gevolgen hebben voor de welvaartsverdeling in een land? Wie geeft hun dat recht? De democratische rechtsstaat is gebaseerd op twee pijlers. Een electorale pijler, waarin politieke partijen, parlement en regering handelen op basis van een kiezersmandaat. En een niet-electorale pijler, waarin niet-gekozen overheidsinstellingen als de rechterlijke macht, centrale banken en andere autoriteiten besluiten nemen die veel mensen raken.
Verdun 1916

De slag bij Verdun in 1916 is een van de bekendste veldslagen van de Eerste Wereldoorlog. Gedurende tien maanden vochten de Duitsers en Fransen vaak letterlijk om iedere meter grond. Daarmee vormt de slag het tragische beeld die men associeert met de Eerste Wereldoorlog. Dit boek is samengesteld uit artikelen over de slag. De start ligt in de reden voor de Duitsers de slag te voeren. Een controversieel onderwerp waarover deskundigen het vandaag de dag zeker nog niet altijd eens zijn. Het boek richt zich daarna met name op de he igste en beslissende fase in de periode juni tot en met augustus 1916.
Vuistrecht en wisselgeld

Het ontstaan van de Eerste Wereldoorlog is nauwelijks denkbaar zonder de oorlog die veertig jaar eerder enorme impact had op de machtsverhoudingen in Europa: de Frans-Duitse oorlog van 1870-1871. Pruisen, onder leiding van rijkskanselier Otto von Bismarck, streefde ernaar de verschillende Duitse staten te verenigen tot één Duits keizerrijk. Frankrijk voelde zich hierdoor als Europese grootmacht bedreigd. Overtuigd van de superioriteit van het Franse leger verklaarde Napoleon III Pruisen de oorlog. Maar wat een klinkende overwinning had moeten worden werd een smadelijke nederlaag.
Vuur

In oude tijden was vuur een bron van vrees en fascinatie. Er werden talloze mythen en verhalen verteld en geschreven waarin het vuur was toebedeeld aan God of de goden. Zo bleek vuur een krachtig instrument. Toen de moderne mens, geholpen door wetenschap en techniek, het vuur eenmaal had getemd, leken alle problemen verholpen: de controle over vuur en verbranding zorgde voor vrijheid en vooruitgang. Waar hadden we ons nog zorgen om te maken? Die achteloosheid krijgen we nu als een boemerang in ons gezicht terug: het massale gebruik van fossiele brandstoffen is ziekmakend voor mens én milieu.
Getekend voor het leven

Tijdens de Tweede Wereldoorlog meldden zo’n 25.000 Nederlanders zich als vrijwilliger bij de Waffen-SS om aan het Oostfront tegen het communisme te vechten. Bij dit Legioen voegde zich een groep Nederlandse Kriegsberichter (oorlogsverslaggevers), die de ‘heldendaden’ in beeld moesten brengen voor het Nederlandse publiek.
Bespreking: Nederlander Willem Zwagers was ‘Kriegsberichter’ bij de Waffen SS
Dagboek van een krankzinnig jaar

Op 1 januari 2020 schreef Sheila Sitalsing in een vooruitblik op het nieuwe jaar ‘dat het misschien beter is om je druk te maken over nu dan over straks, omdat het straks toch allemaal anders zal lopen’. Dat laatste klopte: het liep allemaal anders. Ze documenteerde de aardverschuiving die corona veroorzaakte drie keer per week in haar columns voor de Volkskrant.
Bargoens

Bargoens was oorspronkelijk de geheimtaal van zwervers en marskramers, maar ontwikkelde zich later tot het jargon van inbrekers, dieven en andere criminelen. Tegenwoordig wordt het nauwelijks nog gebruikt, maar er zijn wel veel Bargoense woorden in de dagelijkse spreektaal terechtgekomen, zoals mafkees, mokkel en noppes. In het zeer complete, driedelige naslagwerk Bargoens van Paul Van Hauwermeiren (die er twintig jaar aan gewerkt heeft) staan zo’n tienduizend Bargoense woorden, met alle bekende vorm- en betekenisvarianten.