Wekelijks verschijnen er nieuwe geschiedenisboeken. Van lijvige studies tot publieksboeken en van naslagwerken tot historische strips. Op Historiek plaatsen we veel voorpublicaties en we bespreken zoveel mogelijk titels, maar alles bespreken is ondoenlijk. Daarom hebben we de rubriek ‘signalementen’. Hier plaatsen we wekelijks een bericht met daarin recent verschenen en besproken titels.

<<< Signalementen week 7 | Signalementen week 9 >>>

Selectie week 8 (2021)

De koning van Hispanje

In ‘Filips II’ beschrijft Arnout van Cruyningen het leven van deze ongeliefde heerser. In 2020 is het 465 jaar geleden dat Filips II Heer der Nederlanden werd. Zijn vader, Karel V, had zijn idealen niet waargemaakt en trad af. De Nederlandse adel verheugde zich op Filips’ komst, maar de stemming sloeg snel om. In de geschiedenisboeken wordt Filips II niet erg geflatteerd beschreven. Van Cruyningen brengt de geschiedschrijving rond Filips II in België en Nederland in katholieke en protestantse kringen in kaart.
Fragment: Filips II en de Nederlanden
Visionair conservatisme

De Nederlandse rechtsstaat, constitutionele monarchie en grondwet bestaan ruim 200 jaar. In 1813 nam Gijsbert Karel van Hogendorp (1762-1834) het initiatief om Nederland te bevrijden van de Franse overheersing. In 1812 schreef hij de Schets voor een Grondwet. Vanaf 1813 tot 1814 was hij voorzitter van de grondwetscommissie. Deze commissie ontwierp op basis van de Schets de eerste grondwet. De grondwet van 1814 ging uit van een vorst, parlement en onafhankelijke rechtspraak.
Interview: ‘Aartsvader van het Nederlandse liberalisme’
Grenzen in de Middeleeuwen

Grenzen worden scherp afgetekend bij de corona-epidemie, maar waren dat al langer met de bouw van de muur van Donald Trump. Grenzen zijn vaak bedoeld om mensen buiten of juist binnen te houden, maar geen enkele grens is absoluut: grenzen worden telkens opnieuw vastgelegd, bewaakt en overschreden. In de Middeleeuwen waren grenzen bepalend in geografische, politieke en militaire of religieuze zin, maar ook op het persoonlijke vlak. Er waren ontmoetingen en beïnvloedingen rond die grenzen, lokaal, of tussen Oost en West. Dit themanummer van Madoc bevat artikelen en illustratieve intermezzo’s met bijdragen vanuit verschillende vakgebieden, over de vroege tot de late Middeleeuwen.
Helgoland

Op Helgoland, een kaal eiland in de Noordzee, een bij uitstek geschikte plaats om extreme ideeën te ontwikkelen, gaf de 23-jarige Werner Heisenberg de aanzet tot wat volgens velen de ingrijpendste wetenschappelijke revolutie aller tijden is geweest: de kwantumfysica. In de loop van de daaropvolgende eeuw werd het steeds duidelijker dat de kwantumtheorie schokkende en verontrustende ideeën in zich bergt, zoals spookachtige kansgolven en ver van elkaar verwijderde objecten die op magische wijze verbonden blijken.
Kameraden (1968-1972)

Een fles gevuld met benzine. Een doosje stormlucifers. Met deze twee attributen staat Frans Hultermans bij de voortuin van zijn aartsvijand. Zijn bewegingen worden nauwgezet gevolgd door de man die de ‘Lenin van de Kruidenbuurt’ wordt genoemd. Frans strijkt de lucifer af… Als lid van de maoïstische actiegroep Rode Jeugd komt Frans in opstand tegen de gevestigde orde. Het wereldwijde kapitalisme moet omver worden geworpen, te beginnen bij het Philips-concern, op een steenworp afstand van Frans’ ouderlijk huis te Eindhoven.
Beleef Het Verleden

Wat voor kleding droegen mensen vroeger in Nederland? Als iemand dat weet is het publieks- en kostuumhistorica Martine Teunissen uit Oegstgeest. Ze doet al jaren onderzoek naar historische kleding en probeert haar kennis op een toegankelijke manier naar het brede publiek te brengen. Dit onder meer via historische workshops of lessen op scholen, waarbij leerlingen bijvoorbeeld kennis kunnen maken met een Romeinse dame, middeleeuwse ridder of soldaat uit de Tweede Wereldoorlog.
Fragment: Vrouwenkleding in Holland, van de 16de tot en met de 19de eeuw
Lodewijk. Portret van een stoïcijns optimist

Lodewijk van Wilfred Scholten is het ware verhaal achter de beoogde comeback én het aftreden van groot politiek talent Lodewijk Asscher. Wie is deze PvdA-politicus, en wat drijft hem? Lodewijk van Wilfred Scholten, winnaar van de Brusseprijs voor het Beste Journalistieke Boek van 2013, is een onthullend portret van een stoïcijns optimist die ten val kwam, maar belooft terug te komen.
Bespreking: De val van een stoïcijnse optimist
Ontmoetingen in het Oosten

Ontmoetingen in het Oosten analyseert de evolutie en interactie van verschillende Aziatische culturen, van de eerste beschavingen in Mesopotamië, India en China vier millennia geleden tot op vandaag. De auteur neemt je mee op een tocht langs de zijderoutes tussen China, India en de Middellandse Zee. Via de Indische Oceaan en de Chinese Zee doet hij ook overzeese contacten en Japan aan. Je ontdekt een geschiedenis van globalisering, multicultureel samenleven en migratie, wars van vooroordelen en taboes.
Het land moet bestuurd worden

In een versplinterd politiek landschap werden de afgelopen tien jaar de grootste systeemveranderingen van na de Tweede Wereldoorlog doorgevoerd. De arbeidsmarkt, de woningmarkt, de energiemarkt, het bankenstelsel, het pensioenstelsel, het zorgstelsel, om er maar een paar te noemen, gingen allemaal op de schop. Hoe kon dat met kabinetten die opereerden zonder een vaste meerderheid in het parlement? Was het de poldercultuur, die ons op papier onbestuurbare land bij elkaar en gaande houdt? Of was het de leiderskwaliteit van premier Rutte? Waren het de omstandigheden of misschien de nieuwe polderregenten?
Ontmoetingen in het Westen

Al in de eerste eeuwen van onze jaartelling was de wereld een lappendeken van routes en contactzones. De druk bevaren Middellandse Zee was een uitwisselingsplek voor vele christenen en moslims. De Sahararoutes verbonden West-Afrika met het Euraziatische continent. Toen in 1492 Amerika bereikt werd, breidde het wereldtoneel nog verder uit. De Afrikaanse slavernij en het vermengen van de autochtone bevolking met nieuwkomers maakten het Amerikaanse continent volop deelgenoot van de Euraziatische culturen.
Slavenschip Leusden

Op 1 januari 1738 verging voor de monding van de Marowijnerivier in Suriname het slavenschip Leusden, eigendom van de West-Indische Compagnie (WIC), met aan boord 700 Afrikaanse gevangenen, op het moment van de ramp bevonden zich 680 gevangenen aan boord, waarvan er slechts 16 de ramp overleefden. Het schip, gebouwd in Amsterdam in 1719, heeft tot aan haar ondergang in 1738 tien slaventochten uitgevoerd. In totaal werden 6564 gevangenen in Afrika ingescheept, waarvan 4925 mensen de overtocht overleefden.