Dark
Light

Een kijk op het spoorwegstation Brussel-Centraal

Auteur:
3 minuten leestijd
Spoorwegstation Brussel-Centraal (CC BY-SA 4.0 - Trougnouf - wiki)
Spoorwegstation Brussel-Centraal (CC BY-SA 4.0 - Trougnouf - wiki)

Dagelijks lopen meer dan honderdduizend pendelaars gehaast en achteloos het treinstation Brussel-Centraal in en uit zonder oog voor deze architecturale parel of weet te hebben van de turbulente geschiedenis van dit bijzondere gebouw. Een kennismaking:

De Noord-Zuidverbinding

Al in het begin van de twintigste eeuw opperde men het idee om via een ondergrondse spoorwegtunnel de twee bestaande stations van de hoofdstad, Brussel-Noord en Brussel-Zuid, met elkaar te verbinden, waarbij de bouw van een nieuw centraal gelegen station het orgelpunt moest worden. De graafwerken werden in 1911 aangevat, maar zowel de Eerste Wereldoorlog, de economische recessie van de jaren dertig als de Tweede Wereldoorlog, maakten dat het project danig vertraging opliep en pas op vier oktober 1952 kon worden ingehuldigd.

Bas-reliëf aan de hoofdingang van Brussel centraal station ter herinnering aan de wijken “Putterij” en “Sint-Rochus” die zijn afgebroken voor de aanbouw van het station (CC BY-SA 4.0 - Sally V - wiki)
Bas-reliëf aan de hoofdingang van Brussel centraal station ter herinnering aan de wijken “Putterij” en “Sint-Rochus” die zijn afgebroken voor de aanbouw van het station (CC BY-SA 4.0 – Sally V – wiki)

De teloorgang van een wijk

Voor de aanleg van de Noord-Zuidverbinding en de bouw van het Centraal Station werd ‘de Putterij’, één van de meest pittoreske en oudste volkswijken van Brussel, volledig gesloopt. Meer dan tienduizend bewoners dienden hun woonst te verlaten en moesten noodgedwongen ergens anders onderdak zien te vinden. Op de gevel van het treinstation werd een gedenkplaat van de Leuvense beeldhouwer Charles Leplae (1903-1961) aangebracht ter herinnering aan de verdwenen volksbuurt. Een opschrift vermeld het volgende:

“Op initiatief van het Nationaal Bureau van de Noord-Zuidverbinding werd dit gebeeldhouwd met het doel te herinneren aan de oude kwartieren die gesloopt werden om de aanleg van de verbinding te verwezenlijken samen met de urbanisatie en de gezondmaking van het centrum van Brussel”.

Ontwerp van Victor Horta voor Centraal Station van Brussel (cc0 - Victor Horta - wiki)
Ontwerp van Victor Horta voor Centraal Station van Brussel (cc0 – Victor Horta – wiki)

Bouwgeschiedenis van Brussel-Centraal

De plannen voor het stationsgebouw werden reeds voor de Eerste Wereldoorlog door de gerenommeerde Gentse architect Victor Horta (1861-1947) uitgetekend. Na diens dood zette architect Maxime Brunfaut (1909-2003) de werkzaamheden aan het gebouw verder. De niveauverschillen op de site noopten Brunfaut om in het station verscheidene in- en uitgangen te voorzien. Ook zorgt inmiddels een meer dan honderd meter lange verbindingsgang voor aansluiting met het metronetwerk van de stad.

In de concave voorgevel boven de overkapte hoofdingang zijn negen hoge verticale ramen verwerkt die de toenmalige negen provincies van België symboliseren.

De lokettenzaal

In de lokettenzaal met zijn lichtdoorlatende cassetteplafond is boven de hoofdingang een fresco te zien van de kunstenaar Joseph Hayez. Het werk dateert uit 1952 en stelt op allegorische wijze België voor. Centraal op de muurschildering prijkt de aartsengel Sint-Michiel, de patroonheilige van de stad Brussel, links ervan wordt verwezen naar Vlaanderen door onder meer afbeeldingen van het Gravensteen te Gent, het belfort van Brugge, het Noordzeestrand en de hippodroom te Oostende, terwijl rechts Wallonië wordt uitgebeeld met voorstellingen van de Ardennen, de kathedraal van Doornik en het carnavalsgebeuren te Binche.

Fresco van in Brussel-Centraal (CC BY-SA 4.0 - wiki - Nonztop)
Fresco van Joseph Hayez in Brussel-Centraal (CC BY-SA 4.0 – wiki – Nonztop)
Monument ter nagedachtenis aan spoorwegpersoneel dat tijdens de Eerste of Tweede Wereldoorlog om het leven kwam (Publiek Domein - wiki)
Monument ter nagedachtenis aan spoorwegpersoneel dat tijdens de Eerste of Tweede Wereldoorlog om het leven kwam (Publiek Domein – wiki)

Op de vaalgele tegels die de vloerbedekking vormen zijn op regelmatige afstand van elkaar kleine gestileerde koperen versieringselementen aangebracht die respectievelijk naar de steden Brussel, Luik en Antwerpen verwijzen. Verder in de hal, boven de statige trappartij die de reizigers naar de ondergrondse treinperrons leidt, is een bas-reliëf geplaatst ter ere van het spoorwegpersoneel dat in het verzet tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog het leven liet. Het werk is een creatie van de in de Brusselse gemeente Sint-Gilles geboren beeldhouwer Fernand Debonnaires (1907-1997).

De koninklijke loge

Ietwat verborgen achter twee grote bruine deuren waarboven het Belgisch rijkswapen prijkt met de spreuk ‘L’union fait la force’, bevindt zich de koninklijke loge. De luxueuze vertrekken, meestal omschreven als het koninklijk salon, werden samen met het station ingehuldigd door wijlen koning Boudewijn. Het salon werd ontworpen om als wachtruimte te fungeren voor de koning tot zijn trein aankwam. Via een met marmer beklede gang bereikt men een zaal uitgerust met lederen zetels en stoelen waarop het monogram van de vorst was aangebracht. Aanpalend is er een badkamer ingericht en een tweede in- en uitgang voorzien van een met bladgoud bedekte lift. Ondanks de pracht en praal werd het salon echter na de inhuldiging nooit meer door de koning gebruikt waardoor het in de loop der jaren in verval geraakte. Recentelijk werden de ruimtes in hun vroegere glorie hersteld en organiseert men er sindsdien lezingen en kleinschalige evenementen.

Spoorwegstation Brussel-Centraal (CC0 - Romaine - wiki)
Spoorwegstation Brussel-Centraal (CC0 – Romaine – wiki)

De mislukte terreuraanslag

Op 20 juni 2017, net na de avondspits, probeerde een aanhanger van de terreurorganisatie ‘Islamitische Staat’ een aanslag te plegen in het treinstation. De tussenkomst van een alerte patrouille militairen kon voorkomen dat de dader zijn rugzak vol met explosieven tot ontploffing bracht, waardoor geen slachtoffers te betreuren vielen en enkel het treinverkeer werd verstoord.

Meer artikelen over de geschiedenis van Brussel
Boek: Brussel – Geschiedenis van een Brabantse stad

Gepassioneerd door vreemde culturen en de geschiedenis van het vroege neolithicum tot aan onze moderne tijden schrijft Rudi Schrever al verscheidene jaren op regelmatige basis artikelen voor Historiek.net en andere gespecialiseerde vakbladen. Verder is hij bestuurslid van de Geschied- en Heemkundige kring van de Brusselse deelgemeente Laken. [email protected]

Gerelateerde rubrieken:

Gratis geschiedenismagazine

Ontvang, net als ruim 51.000 anderen, iedere week de gratis nieuwsbrief van Historiek:

Gratis nieuwsbrief

Meld u aan voor onze wekelijkse nieuwsbrief (51.171 actieve abonnees)


Mede dankzij onze donateurs zijn al onze artikelen gratis te lezen. Op Historiek vindt u dus geen PREMIUM artikelen of 'slotjes'.

Steun ons ook

×