Yuri Visser
Historiek wordt enkele dagen niet ge-update. We hebben een zwaard van Damocles boven ons hoofd hangen en daar willen we vanaf.
Met Historiek proberen we geschiedenis op een zo toegankelijk mogelijke manier naar een breed publiek te brengen. Dat doen we al jaren – ongesubsidieerd en met een klein budget – en blijven we hopelijk ook nog jaren doen. Bij vrijwel al onze berichten plaatsen we beeldmateriaal. We gaan altijd op zoek naar royalty-vrij materiaal, aangezien we geen budget hebben om beelden aan te kopen. Geschikte beelden vinden we onder meer in de archieven van Wikimedia Commons of bij gratis stockfoto-website zoals Pixabay. Ook sturen veel musea en culturele instellingen ons beeldmateriaal dat met bronvermelding gratis geplaatst kan worden.
Met een beeldarchief van bijna 40.000 afbeeldingen is het echter onoverkomelijk dat er in de loop der jaren beelden doorheen zijn geglipt waar toch onvermoede rechten op zitten. Omdat we zelf niet goed hebben opgelet of te makkelijk uitgegaan zijn van opmerkingen van inzenders die aangaven dat de beelden gebruikt konden worden. Als een fotograaf bij ons aanklopt, kan dat voor grote problemen zorgen. Sommige fotografen gaan uit van de goede bedoelingen van de plaatser en vragen gewoon de afbeelding te verwijderen. Daarna is dan de kous af. Andere fotografen willen een schadevergoeding. Hoewel wij een klein budget en een nog kleinere buffer hebben, willen wij fotografen bij fouten desgewenst best tegemoet komen. We hebben echter gemerkt dat er fotografen zijn die – vooral de wat kleinere websites – enorme claims sturen die niet alleen de werkelijke schade, maar ook ons budget ver overstijgen.
Hoe wij 1400 euro verloren
Enige tijd geleden benaderde een fotograaf ons over het gebruik van een foto uit zijn collectie. Het ging om een kleine portretfoto (62 bij 62 pixels) van een historisch auteur, die we op de LinkedIN-pagina van de betreffende auteur hadden gevonden. Wij waren er – omdat de algemene voorwaarden van de profielwebsite vermelden dat alleen rechtenvrij materiaal gepubliceerd mag worden – onterecht van uitgegaan dat de foto vrij van rechten was. Fouten maken is menselijk, maar in dit geval extreem duur. De fotograaf, die online overigens niet als maker was te traceren, was niet een beetje boos, maar heel erg. Ons aanbod de zaak af te doen met de betaling van 50 euro (naar ons idee schappelijk) werd verworpen als zijnde beledigend. De fotograaf gaf aan 1500 euro (!) schade te hebben geleden. Dit bedrag verlaagde hij later naar 1000 en later ook naar 500 euro, met daarbij de mededeling dat hij ons voor het gerecht zou slepen als we dat laatste bedrag niet betaalden. Omdat voor Historiek – ook gezien de voorwaarden van LinkedIN – niet helemaal zeker was of daadwerkelijk inbreuk was geleden en wij het ook ten opzichte van onze donateurs niet netjes vinden om zomaar honderden euro’s neer te leggen, besloten we verweer aan te tekenen.
Hoe ging het verder?
De zaak kwam voor de rechter. Dat heeft veel tijd gekost. En het werd een frustrerende kwestie. De rechter deelde onze mening dat de eis veel te hoog was en stelde het ‘boetebedrag’ op 250 euro vast, de oorspronkelijke prijs die de fotograaf vraagt voor een licentie. Naar ons idee nog steeds een exorbitant bedrag voor gebruik van een kleine pasfoto. Het was niet direct een artistiek meesterwerk en zeker geen werk waar reguliere websites honderden euro’s licentiekosten voor betalen. In zekere zin kregen we van de rechter echter wel gelijk. De eerder geëiste bedragen van 1500, 1000 en 500 euro waren volgens de rechter immers veel te hoog. Het frustrerende van de zaak was echter dat de rechter ons, naast betaling van de 250 euro vermeende misgelopen licentiekosten, veroordeelde tot betaling van de helft van de proceskosten van de fotograaf. Voor het ter goeder trouw gebruik van de kleine portretfoto moesten we hierdoor in totaal 1.400 euro neerleggen.
Wie op internet rondkijkt kan niet anders dan constateren dat op allerlei websites de rechten van fotografen geschonden worden. Dat is niet goed en het is belangrijk dat het intellectueel eigendom van fotografen wordt beschermd. Van webbeheerders mag ook zorgvuldigheid worden geëist. Omdat we bij Historiek geen rechten willen schenden, geen geld hebben voor het betalen van licenties (en al helemaal geen geld voor rechtszaken) hanteren wij de volgende werkwijze:
- We zoeken zelf rechtenvrij beeld op, dan wel beelden die onder bijvoorbeeld een creative commons licentie kostenvrij kunnen worden verspreid.
- We gebruiken door culturele instellingen en uitgevers aangeleverd beeld, met bronvermelding.
- We weren beelden waarvoor licenties moeten worden betaald, vanwege gebrek aan budget.
- We vragen externe auteurs bij onduidelijkheid over de bron van aangeleverd beeld altijd expliciet waar de beelden vandaan komen, zodat we kunnen uitzoeken of het beeld gebruikt kan worden.
Ons archief telt na tien jaar bijna 40.000 afbeeldingen. Ondanks de betrachte zorgvuldigheid kunnen wij echter niet honderd procent garanderen dat de site geen ‘dubieus beeldmateriaal’ bevat. Na een paar slapeloze nachten hebben we daarom besloten enkele dagen te stoppen met het updaten van Historiek. In de tussentijd bouwen we de site op een andere locatie weer op, maar dan zonder beeld. Vervolgens gaan we die site weer vullen met beeldmateriaal. Zo zorgvuldig mogelijk uiteraard. En hoewel het natuurlijk kan dat bij het plaatsen en zoeken van geschikt beeld een fout gemaakt wordt, hebben wij straks een beter overzicht op het beeldarchief, is de kans dat beeldrechten geschonden worden kleiner en slapen we hopelijk weer wat beter. Dat zou fijn zijn, want bovenstaande zaak heeft ons echt veel stress bezorgd.
De reden om wat uitvoerig over dit alles te berichten, ligt hem in het feit dat de hierboven vermelde rechtszaak niet op zichzelf staat. Er zijn veel (vooral organisatorisch wat kleinere) websites die hier mee te maken krijgen. Recent ontvingen wij bijvoorbeeld ook nog een mail van een fotograaf die een schadevergoeding van ons wil voor een foto die maar liefst acht jaar lang onder een creative commons licenties op Wikipedia stond. Fotograaf gaf aan dat de foto destijds onterecht op Wikipedia was geplaatst en vond het daarom terecht dat Historiek een schadevergoeding ging betalen. Wij hadden de afbeelding immers van Wikipedia gehaald en gebruikt. Een in intellectueel eigendomsrecht gespecialiseerd advocatenkantoor meende dat de fotograaf een goede zaak had en ons inderdaad kon aanklagen. Of dat gaat gebeuren is de vraag, maar het leidt allemaal wel af van waar wij echt mee bezig willen zijn.
Een groter probleem
Dit is geen zaak die alleen Historiek aan gaat. Er lopen doorlopend zaken tegen allerlei websites en zelfs kleine bloggers. Speciale bureaus maken gebruik van software die het web afspeurt op zoek naar schendingen, die financieel voor fotograaf en diens juridische bijstandsverlener vooral lucratief lijken te zijn. De werkwijze is vaak ongeveer als volgt:
De vermeende schender ontvangt een boze mail van de fotograaf. Die eist hierna een dusdanig hoge schadevergoeding dat de vermeende schender zich het apelazarus schrikt en aangeeft het bedrag echt veel te hoog te vinden. De fotograaf doet hierna een lager, maar nog steeds erg hoog bod en laat (in ons geval scheldend) weten dat een gang naar de rechter volgt als niet op heel korte termijn betaald wordt. Als de web-beheerder tegenstribbelt, volgt een brief van een advocaat die nogmaals met klem aanraadt de zaak te schikken. In de meeste gevallen volgt inderdaad een schikking. Fotograaf en advocaat verdelen hierna de ‘buit’.
Recent besloten verschillende Nederlandse archieven honderdduizenden historische foto’s van internet te halen, omdat men onmogelijk kan nagaan of alle beelden honderd procent rechtenvrij zijn. Wie absolute procent zekerheid wil, moet voor ieder beeld namelijk een zoektocht naar de rechthebbende op poten zetten. Dat is soms flink ingewikkeld. Dan maar alles van internet is nu steeds vaker het credo. Ook alle duizenden afbeeldingen die probleemloos getoond kunnen worden, verdwijnen daardoor uit beeld. Dit uit angst voor claims die in de (tien)duizenden euro’s kunnen lopen.
Ook wij hebben nu dus een soortgelijk besluit genomen. We verwijderen álle beelden van Historiek en uploaden alleen beelden waar we zeker van zijn. De nieuwe versie van de site gaat hopelijk over enkele dagen online en vervangt de huidige. Qua layout verandert er verder niets, het gaat om het beeldmateriaal in de berichten. Die site zal straks véél minder beelden bevatten. We hebben namelijk niet de tijd om het hele archief door te nemen en beperken ons daarom tot de belangrijkste artikelen, waar we graag wel beeld bij willen tonen.
Een oplossing
Nogmaals: wij vinden dat tegen echt misbruik en lukraak jatwerk (waar het internet van barst) opgetreden moet worden en dat fotografen in die zin goede juridische bescherming verdienen. Goedwillende publicisten verdienen die bescherming echter ook. Nu hangt continu een zwaard van Damocles boven hun hoofd. Dat is niet prettig.
Vriendelijke groet,
Yuri Visser
Oprichter Historiek
Helaas is het opnieuw opbouwen van de site iets wat we zelf moeten doen. Draagt u ons project een warm hart toe en wilt u ons steunen? Overweeg dan een donatie over te maken of bijvoorbeeld uw geschiedenisboeken te kopen in onze winkel. Wij doen ons uiterste best om de opbrengst te steken in het verdere uitbouwen van het historische project en niet in rechtszaken en claims. Meer weten over Historiek? Kijk dan hier
maandag 9 juni 2018
Wat is er inmiddels gebeurd?
De afgelopen week is het hele beeldarchief van Historiek doorgelopen. Potentieel gevaarlijk materiaal is inmiddels verwijderd en de overgebleven afbeelding zijn weer zichtbaar op de site. Beelden met een creative commons licentie laten wij vooralsnog staan. De komende tijd lopen wij deze beelden na om te kijken of deze licenties overal juist zijn vermeld.
Steunbetuigingen
We ontvingen afgelopen week veel steunbetuigingen via de mail, social media en telefoon. Niet alleen van de vaste volgers van onze site, maar ook bijvoorbeeld van fotografen en personen met een juridische achtergrond die niet blij zijn met de huidige gang van zaken. Sommige fotografen hebben zelfs kosteloos beeldarchieven aangeboden. Ook hebben verschillende bezoekers een financiële bijdrage over gemaakt en er was een artikel in het Nederlands Dagblad over de kwestie. Alle aandacht en support was hartverwarmend. We zijn nog niet volledig klaar met de ‘beeldoperatie’ maar kunnen inmiddels zoetjesaan tussendoor ook weer bezig met waar het bij ons in de kern om gaat: het schrijven van historische artikelen en brengen van geschiedenis naar het brede publiek.
