Waarom we allemáál afstammen van de Romeinen

De ontwikkelingen in het onderzoek naar antiek DNA gaan bliksemsnel. Een laboratoriumtest kost, afhankelijk van wat je wil weten, inmiddels ongeveer 30.000 euro en is daarmee gekomen binnen het bereik van het archeologisch bedrijfsleven. Er zijn inmiddels ook enkele duidelijke resultaten. Het belangrijkste daarvan is dat de mensheid in het verleden veel mobieler geweest dan altijd is aangenomen. Vandaar dat mobiliteit tegenwoordig een nogal trendy onderwerp is en nogal wat archeologieboeken toe zijn aan revisie.

De verwachting is dat we dit jaar onderzoeksresultaten zullen vernemen over DNA-onderzoek naar mensen die leefden in de Romeinse tijd. Weliswaar cremeerden de Romeinen hun doden, maar er is wel degelijk enig materiaal gevonden dat zich leent voor zulk onderzoek, zoals de haarlok uit Leuth bij Nijmegen.

Helaas overdrijven archeologen het belang van hun vondsten nogal eens. Er lopen momenteel dan ook weddenschappen – inzet: een krat bier – of we dit jaar de krantenkop zullen zien dat deze of gene meneer of mevrouw afstamt van een Romein.

Die overdrijving is niet onschuldig. Misverstanden, eenmaal geschapen, gaan nooit meer weg. Eén van de gangbare kwaliteitseisen die aan een voorlichting wordt gesteld, is dat ze verhindert dat misverstanden ontstaan. Vandaar dat ik nu even uitleg waarom we, DNA-onderzoek of niet, allemáál afstammen van de Romeinen. Dat ik nu mijn kans op het winnen van een krat bier verklein, dat zij zo.

***

Neem nou mij. Mijn vier grootouders zijn geboren in de laatste jaren van de negentiende eeuw. Mijn moeder en vader zagen het licht in 1936 en 1937, zelf ben ik geboren in 1964 en niemand zou ervan hebben opgekeken als ik eind twintigste eeuw vader zou zijn geworden. Daarmee is mijn familie representatief voor de Europese bevolking in de vorige eeuw: drie generaties in zo’n honderd jaar.

Een mens heeft twee ouders, vier grootouders, acht overgrootouders, zestien betovergrootouders, tweeëndertig oudouders en zo voort. Het aantal voorouders verdubbelt dus per generatie en met drie generaties in elke eeuw tussen 100 en 1900 en nog twee in de twintigste eeuw, zitten we op vierenvijftig verdubbelingen sinds de Romeinse tijd. 2⁵⁴ is 18.014.398.509.481.984: het aantal vooredeloudouders dat u zou hebben als de wereldbevolking oneindig groot was.

(Tussen haakjes: eigenlijk zou het aantal hoger moeten zijn, aangezien drie generaties in honderd jaar weliswaar representatief is voor de westerse samenleving in de twintigste eeuw, maar niet voor de daaraan voorgaande eeuwen, toen de mensen wat minder oud werden en de generaties zich wat sneller vernieuwden. Maar 18.014.398.509.481.984 is al indrukwekkend genoeg.)

Het probleem met achttien biljard vooredeloudouders is dat er rond het jaar 100 n.Chr. niet zoveel mensen waren op deze planeet. 250.000.000 is een redelijke schatting, waarvan één derde moet hebben gewoond in het Romeinse Rijk. Het is dus vrijwel uitgesloten dat u, als u in West-Europa of in een land rond de Middellandse Zee bent geboren, geen Romein onder uw voorouders hebt gehad.

Jona Lendering is historicus, webmaster van Livius.org en docent bij Livius Onderwijs. Hij publiceerde verschillende boeken en verzorgt een nieuwsbrief over de Oudheid. Zie ook zijn blog: mainzerbeobachter.com

Overzicht van boeken over het Romeinse Rijk