Waarom we ons erfgoed juist wel willen Wikipediseren

Artikel van Arne Wossink, projectleider Wikimedia Nederland, naar aanleiding van eerder opiniestuk van Jona Lendering over ‘de Wikipedisering van het erfgoed’

OPINIEIn De Wikipedisering van het erfgoed stelt Jona Lendering zich teweer tegen voornemens om een beeld van Jan Pieterszoon Coen in Hoorn te verwijderen en tegen plannen om de donjon van het Valkhof in Nijmegen te herbouwen. Hij betoogt dat erfgoed en geschiedenis horen te schuren, en dat er daarom ruimte moet zijn voor monumenten en verhalen die niet aansluiten bij de denkbeelden van onze tijd.

Wat wijsheid is in de zaken rond Coen en de donjon laat ik graag aan anderen over. Waar ik wel wat over wil zeggen is Lenderings opmerking dat erfgoed geen Wikipedia moet worden. Hierbij refereert hij waarschijnlijk aan het feit dat Wikipedia door iedereen bewerkt kan worden. Ik denk dat Lendering Wikipedia hier tekort doet. In mijn ogen leidt Wikipedisering van het erfgoed juist tot meer historisch besef en tot meer aandacht voor de kwalijker episodes uit ons verleden. Ik wil dit graag illustreren aan de hand van de twee voorbeelden uit Lenderings betoog: de Romeinse limes, en Prins Bernhard.

Laten we eerst kijken naar de bewering dat iemand een artikel over de limes toevoegt omdat hij of zij die gezien heeft. Dat klopt. Sterker nog, maar liefst 48 mensen hebben die moeite genomen, in talen variërend van het Japans tot het Extremeens. Deze artikelen zijn in 2016 gezamenlijk 498051 keer bekeken. En dan hebben we het nog niet over de tienduizenden mediabestanden over de limes die door honderden vrijwilligers aan Wikimedia Commons zijn toegevoegd zodat ze door iedereen ter wereld bekeken en hergebruikt kunnen worden. Als al deze inspanningen iets laten zien, dan is het wel de toewijding waarmee mensen over de hele wereld zich inzetten om de beschikbare kennis over de limes voor iedereen toegankelijk te maken. En de limes kan pas schuren en verontrusten als mensen weten dat hij bestaat.

Als tweede suggereert Jona Lendering dat Wikipedia-artikelen over de Prins Bernhardlaan verwijderd zouden kunnen worden omdat de man niet wilde deugen. Maar wat is er eigenlijk over de Prins Bernhardlaan op Wikipedia te vinden?

Openbare geschiedenis

Een query op Wikidata leert ons dat er 393 straten, pleinen en parken vernoemd zijn naar Prins Bernhard. Daarvan hebben er momenteel 5 een artikel op de Nederlandse Wikipedia. De wordingsgeschiedenis van deze artikelen (en deze gegevens zijn openbaar) laat zien dat geen van deze artikelen ooit is genomineerd voor verwijdering (dit is het proces waarmee bewerkers bepalen welke artikelen wel en niet op Wikipedia thuishoren).

Het kan natuurlijk zijn dat een artikel over een naar de prins genoemde publieke ruimte vroeger wel bestond, maar na nominatie verwijderd is en dus niet in bovenstaande query opduikt. Gelukkig bewaart Wikipedia een complete, openbare geschiedenis van iedere wijziging die aan de site gedaan wordt. Deze zoektocht op Google laat zien dat er ook in het verleden geen enkel artikel over naar Prins Bernhard genoemde straten is verwijderd.

Laten we ten slotte het artikel over Prins Bernhard zelf eens bekijken. Als artikelen over naar hem genoemde straten verwijderd zouden worden, dan ligt het voor de hand dat het artikel over hemzelf ook onderworpen zou zijn aan een zekere vorm van censuur. Dit artikel besteedt echter ruimschoots aandacht aan alle kwalijke en minder kwalijke episodes uit het leven van de prins.

Wie wil weten hoe dit artikel tot stand is gekomen, en of daarin sprake is van enige censuur, kan een blik werpen op de bewerkingsgeschiedenis, of op de bijbehorende overlegpagina, waar bewerkers met elkaar in discussie gaan over de vorm en inhoud van het artikel. Het artikel kan ongetwijfeld verbeterd worden (want Wikipedia is nooit af), maar ik denk niet dat hier sprake is van het aanpassen van de geschiedenis aan onze denkbeelden. Dat is ook strijdig met één van de belangrijkste zuilen van Wikipedia, namelijk dat onderwerpen zo neutraal mogelijk moeten worden behandeld.

Kennis over ons verleden

Uit bovenstaand betoog blijkt dat Wikipedia in hoge mate bijdraagt aan de kennis over ons verleden, en dat ons onwelgevallige feiten er niet worden weggepoetst. Integendeel zelfs. De ophef rondom het standbeeld en de donjon hebben zelfs al een plaatsje gekregen in de desbetreffende artikelen.

Dat gezegd hebbende, wil ik toch een lans breken voor de Wikipedisering van ons erfgoed. Maar daarmee bedoel ik iets anders dan Jona Lendering. Met de Wikipedisering van ons erfgoed en onze geschiedenis bedoel ik bijvoorbeeld het streven om van ieder monument ter wereld een foto op Wikimedia Commons krijgen. Of het streven om meer artikelen over (historische) vrouwen op Wikipedia te krijgen. Of het streven om meer digitale collecties van kennis- en erfgoedinstellingen beschikbaar te maken voor (her)gebruik op Wikipedia. Er is nog een lange weg te gaan. Doe je mee?

~ Arne Wossink
Projectleider Wikimedia Nederland

Lees ook: De Wikipedisering van het erfgoed