Historiek
Vriendenboekje en schilderijen uit slot Doddendael
Vierhonderd jaar geleden liet Johan van Stepraedt, heer van Slot Doddendael bij Ewijk, zijn familie vereeuwigen op negen schilderijen. Anno 2013 hangen die nog in de Ridderzaal van het slot, tegenwoordig een feestlocatie. Neerlandici van de Radboud Universiteit hebben voor het eerst een verband kunnen leggen tussen deze doeken en een ‘vriendenboekje’ van Walraven van Stepraedt, een van de zussen van Johan. De portretten krijgen door dit verband een verhaal, en het verhaal een gezicht.
“De huidige eigenaar van het slot wist wel wie er op die schilderijen staan, maar had er geen verhaal bij. En ik weet intussen wat meer over Walraven van Stepraedt en haar vrienden en familie, maar had er nauwelijks een beeld bij. Door tekst en beeld samen te brengen, worden Walraven van Stepraedt en haar familie meer mensen van vlees en bloed”, aldus Sophie Reinders, die aan de Radboud Universiteit promotieonderzoek doet naar zogenaamde vrouwenalba amicorum. Dat zijn boekjes van zestiende- en zeventiende-eeuwse adellijke dames, vooral uit Oost-Nederland, waarin vrienden en vriendinnen bij een bezoek aan de eigenaresse aardige boodschappen schreven. Reinders bestudeert hoe de dames en hun gasten culturele uitingen zoals liederen en gedichten deelden en hoe hun sociale netwerken eruit zagen.
Walraven van Stepraedt
Eén van de albums of alba die Reinders (samen met haar promotor Johan Oosterman) bestudeert, is dat van Walraven van Stepraedt (1576 (?) – 1616). Het album, dat in het Gelders Archief ligt en sinds kort online te bekijken is, geeft een inkijkje in het leven van deze vrouw. Het geeft een beeld van de smaak en literaire voorkeuren van de ‘inschrijvers’: familie, vrienden en vriendinnen die bijna allemaal tot de bekendste families uit het oostelijke deel van Gelderland en een deel van de (Duitse) Rijnprovincie behoren. Walraven schrijft zelf ook twee keer in haar album en voegt er beide keren G.B.A. (God boven al) aan toe – een devote vrouw, kortom.
Walraven trouwde in 1609 met Caspar van Merwyck tot Kessel (die ook in het album schrijft). Ze stierf in 1616. De data in het album lopen door tot 1633, dus het album is vermoedelijk door een van haar nabestaanden voortgezet. En uit die latere ‘inschrijvingen’ blijkt dan onder meer dat Casper na Walravens dood hertrouwd is – een feit dat ook in de archieven terug te vinden is, maar hier op meer terloopse, alledaagse wijze vermeld wordt.
Huwbare partij
Op zoek naar meer informatie over de oorspronkelijke eigenaresse van het album ontdekte Reinders dat er in het vroegere woonhuis van Walraven, Slot Doddendael, portretten hangen waarop zij en haar familie staan afgebeeld. Op een van de portretten (zie illustratie hierboven) staat Walraven zelf afgebeeld in een fraaie jurk en behangen met dito sieraden. Dat is geen wonder, denkt Reinders. ‘Het portret is geschilderd in 1598 en in dat jaar begint Walraven ook haar album. Er waren vanaf dat jaar diverse feesten en bijeenkomsten waar Walraven waarschijnlijk als huwbare partij gepresenteerd werd. Op haar best dus. De schilderijen vertellen hetzelfde verhaal. En het heeft gewerkt, want ze is nog in datzelfde jaar getrouwd.’
Hoe persoonlijk een album amicorum ook is, je komt meestal niet verder dan de namen op de bladzijden, aldus Reinders. ‘Hoe de mensen eruit zagen is vrijwel nooit meer te achterhalen. Maar van Walraven en enkele van haar familieleden weten we het nu wel. We hebben hun portretten en de teksten die ze in het boekje van Walraven schreven.’
Presentatie
Samen met een student van de Honours Academy en met de eigenaar van Slot Doddendael willen Reinders en Oosterman een informatiepaneel of andere presentatie maken rondom de portretten van Walraven van Stepraedt ‘in haar eigen huis’. Haar onderzoek naar de vrouwenalba zal Reinders in ieder geval nog tot begin 2016 in beslag nemen, waarna ze het hoopt af te ronden met een promotie.
~ Radboud Universiteit Nijmegen
