De Nobelprijs, een jaarlijkse prijs werd in 1895 ingesteld, in het testament van de Zweedse chemicus Alfred Nobel. Zes jaar na zijn dood werd de prijs voor het eerst uitgereikt. De prijs is bedoeld om wetenschappers te belonen die bijzondere prestaties hebben geleverd op het gebied van de natuurkunde, scheikunde en fysiologie of geneeskunde. Daarnaast is er een Nobelprijs voor de Literatuur en een Nobelprijs voor de Vrede. Welke Nederlanders wonnen een Nobelprijs? Een overzicht.
Al tijdens de eerste uitreiking in 1901 was er een Nederlandse winnaar. Jacobus van ’t Hoff won toen de Nobelprijs voor Scheikunde. Een jaar later viel er opnieuw een Nederlander in de prijzen. Hendrik Lorentz en Pieter Zeeman sleepten toen de Nobelprijs voor de natuurkunde in de wacht. In de afgelopen 116 jaar waren er in totaal twintig Nederlandse winnaars. Bekijk hieronder welke.
| Jaar | Winnaar(s) | Prijs | Reden |
|---|---|---|---|
| 1901 | Jacobus Henricus van ’t Hoff | Scheikunde | “Voor zijn ontdekking van de wetten van chemische evenwichten en osmotische waarde in oplossingen.” |
| 1902 | Hendrik Antoon Lorentz & Pieter Zeeman | Natuurkunde | “Voor ontdekking en de theoretische verklaring van het Zeemaneffect.” |
| 1910 | Johannes Diderik van der Waals | Natuurkunde | “Voor zijn verrichtingen op het gebied van de toestandsvergelijking van gassen en vloeistoffen.” |
| 1911 | Tobias Asser | Vrede | Mede-initiatiefnemer en voorzitter van de Haagse Vredesconferenties in 1899 en in 1907. |
| 1913 | Heike Kamerlingh Onnes | Natuurkunde | “Voor zijn onderzoek naar de eigenschappen van materie bij lage temperaturen, die onder andere tot de productie van vloeibaar helium heeft geleid.” |
| 1924 | Willem Einthoven | Fysiologie of Geneeskunde | “Voor de ontdekking van het mechanisme van het elektrocardiogram.” |
| 1929 | Christiaan Eijkman | Fysiologie of Geneeskunde | “Voor de ontdekking van diverse vitamines.” (met Frederick Gowland Hopkins) |
| 1936 | Peter Debye | Scheikunde | “Voor zijn verdiensten op het gebied van de moleculaire structuur door onderzoek naar dipoolmomenten en de diffractie van röntgenstralen en elektronen in gassen.” |
| 1953 | Frits Zernike | Natuurkunde | “Voor zijn demonstratie van de fasecontrastmethode, en met name voor zijn uitvinding van de fasecontrastmicroscoop.” |
| 1954 | Gerrit Jan van Heuven Goedhart | Vrede | De prijs ging naar het Bureau van de VN-organisatie Hoge Commissaris voor de vluchtelingen. Als eerste commissaris van de club nam Heuven Goedhart de prijs in ontvangst. |
| 1969 | Jan Tinbergen | Economie | Voor zijn macro-economisch onderzoek. (Met Ragnar Frisch) |
| 1973 | Niko Tinbergen | Fysiologie of Geneeskunde | “Voor het onderzoek naar het gedrag van sociale dieren, in het bijzonder de verklaring van de “danstaal” van bijen en hoe jonge vogels gefixeerd raken op hun moeder.” (met Karl von Frisch & Konrad Lorenz) |
| 1975 | Tjalling Koopmans | Economie | “Voor zijn theoretische werk over het optimale gebruik van natuurlijke hulpbronnen.” (met Leonid Kantorovitsj) |
| 1981 | Nico Bloembergen | Natuurkunde | “Voor hun bijdrage aan de ontwikkeling van de laserspectroscopie.” (met Arthur Leonard Schawlow & Kai Manne Börje Siegbahn) |
| 1984 | Simon van der Meer | Natuurkunde | “Voor hun beslissende bijdragen aan het grote project dat leidde tot de ontdekking van de velddeeltjes (het W- en het Z-deeltje) die verantwoordelijk zijn voor het overbrengen van de zwakke kernkracht.” (met Carlo Rubbia) |
| 1995 | Paul Crutzen | Scheikunde | “Voor hun verrichtingen op het gebied van de atmosfeerchemie, in het bijzonder het ozongat.” (met Mario Jose Molina en Frank Sherwood Rowland) |
| 1999 | Gerard ’t Hooft & Martinus Veltman | Natuurkunde | “Voor het Algoritme van Renormalisatie binnen de kwantumveldentheorie.” |
| 2010 | Andre Geim | Natuurkunde | “Voor baanbrekende experimenten met betrekking tot het tweedimensionale materiaal grafeen.” (met Konstantin Novoselov) |
| 2016 | Ben Feringa | Scheikunde | “Voor het ontwerp en de synthese van moleculaire machines.” (met Jean-Pierre Sauvage en Fraser Stoddart) |
| 2021 | Guido Imbens | Scheikunde | “Voor methodologische bijdragen aan de analyse van causale verbanden.” (met met David Card en Joshua Angrist) |
Alfred Nobel – Uitvinder van het dynamiet
Lijst van uitvindingen
Boek: Geniale Geesten – 110 jaar nobelprijzen
