Kniepertjes – Traktatie rond de jaarwisseling

Traditioneel worden rond de jaarwisseling in grote delen van Drenthe, Groningen, Twente en de Achterhoek kniepertjes gegeten. Deze dunne harde wafels worden vaak genuttigd met wat slagroom en heten niet overal hetzelfde. De wafeltjes staan ook wel bekend als ijzerkoeken (naar de ijzers waarmee ze traditioneel gebakken worden), knieperkes, knieperties, knieperkes, kniepkoukies, nieuwjaarsrolletjes of nieuwjaarskoeken.

Voor de jaarwisseling wordt normaal gesproken een platte variant van de kniepertjes gegeten. Het oude jaar heeft zich dan immers vrijwel volledig ontrold. Op nieuwjaarsdag worden vervolgens opgerolde wafels gegeten omdat het nieuwe jaar zich dan nog moet ontrollen.

Offergift

Het bakken van wafels wordt al eeuwenlang gedaan, onder meer rond de jaarwisseling, maar ook ter gelegenheid van Vastenavond en Carnaval. Volgens het Nederlands Bakkerijmuseum werden de nieuwjaarskoeken oorspronkelijk oublieën of oblieën genoemd, naar het Latijnse ‘oblatum’ dat ‘offergift’ betekent. Deze naam verwijst naar een heidense oorsprong waarbij koeken werden geofferd aan de goden. Het museum:

“Het karakter van een offerkoek bleef nog lang aan de wafels kleven. In Christelijke tijden was het nog eeuwenlang de gewoonte om wafels op hoogtijdagen te bakken en te schenken aan de knechten, de meiden en de kinderen maar ook aan zwervers die langs de huizen kwamen zingen, rommelpotlopers, zwaarddansers enzovoort. Ook ‘meneer pastoor’ kreeg volgens een ongeschreven wet honderd wafels.”

Oproer

In het Drentse Coevorden brak in 1770 een volksopstand uit die naar de feestelijke wafels werd vernoemd: het ijzerkoekenoproer. Dit oproer brak uit nadat de overheid een verbod afkondigde op het uitdelen van nieuwjaarskoeken aan straatlopers.

Bronnen ▼