Met molentjes lopen – Oorsprong & betekenis

‘Met molentjes lopen’ is een oud gezegde, dat niet veel meer gebruikt wordt. Wat betekent het en hoe en wanneer is met het gezegde in de Nederlandse taal beland?

De betekenis van met molentjes lopen

Iemand die met molentjes loopt, wordt beschouwd als een persoon die niet helemaal goed bij zijn of haar hoofd is. Mensen die met molentjes lopen zijn dus een beetje gek, in de war, niet goed snik of gewoon compleet gestoord.

Theorieën over de oorsprong van het gezegde

Over de oorsprong van de uitdrukking met molentjes lopen, doen verscheidene verklaringen de ronde. Een van de verklaringen is dat mensen die maar blijven nadenken, pieken en peinzen, als het ware met molentjes in hun hoofd rondlopen. Kunnen ze hun gedachtestroom niet stoppen, dan kunnen ze van het gepieker in de war raken.

Een andere uitleg is hier nauw aan gelieerd. Mensen die gestoord zijn, hebben letterlijk een klap van de molen gehad. Wie met molentjes loopt, is dus gek en heeft een tik van een molenwiek op zijn of haar hoofd gekregen.

Kinderspeelgoed als herkomst van het gezegde is een derde theorie die de ronde doet. In de zeventiende eeuw waren kleine molentjes onder kinderen populair speelgoed. Als ze met deze kindermolentjes over straat liepen, waaide de wind tegen de wieken waardoor die gingen draaien. De connectie met ‘gek zijn’ ligt volgens deze verklaring bij de veronderstelling dat volwassenen niet met dit soort kinderspeelgoed rondliepen. Deden ze dat wel, dan waren ze natuurlijk gestoord en een beetje gek.

De harlekijn die met molentjes liep

De laatstgenoemde verklaring hierboven lijkt hout te snijden, want deze komt overeen met beschikbaar bronnenmateriaal. Volgens sommige taalkundigen is het gezegde met molentjes lopen ontleend aan het hekelschrift getiteld Het Groote Tafereel der Dwaasheid uit 1720. In dit boek vol met spotprenten komt een plaat voor van de harlekijn Bombario, aan wie we vermoedelijk de uitdrukking bombarie maken te danken hebben. De harlekijn Bombario heeft een wandelstok vast, met daaraan een molentje bevestigd. De harlekijn liep dus met molentjes en maakte een hoop bombarie!

Anders spreekwoorden met molens erin

Naast iemand die met molentjes loopt, zijn er nog diverse andere gezegden en spreekwoorden die refereren aan de molen. Denk aan: wie het komt, wie het eerst maalt. Of aan: een klap van de molen krijgen, dat is koren op zijn molen en de uitdrukking de molen is door de vang (alles loopt fout, de Wet van Murphy dus). Fraai en daarom noemenswaardig is ten slotte het spreekwoord: zolang de ezel zakken draagt, heeft de molenaar hem lief. Dit betekent dat iemand wordt gewaardeerd, zolang hij goed zijn werk doet.

Bronnen ▼