Dark
Light

Shellshock door kinderogen

“De jongen die zijn vader zocht” – John Boyne
Auteur:
3 minuten leestijd
De starende soldaat is typisch voor shellshock - Omgeving Ieper, 1917
De starende soldaat is typisch voor shellshock - Omgeving Ieper, 1917

Voor Kerstmis zou het alweer afgelopen zijn, dat dachten de Britse soldaten die bij zich het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in 1914 enthousiast aanmeldden om te strijden voor koning en vaderland. De strijd verzandde echter in een loopgravenoorlog die vier jaar duurde.

The Boy in the Striped Pyjamas
The Boy in the Striped Pyjamas – still uit de film
Oorverdovend vijandelijk vuur, onverwachtse granaatinslagen en volgevreten ratten die knabbelden aan de lichamen van gesneuvelde kameraden; de gruwelen aan het front toonden het ware gezicht van de oorlog. In plaats van met herinneringen aan heldhaftige gevechten keerden velen terug met shellshock, een geestelijke aandoening die indertijd voor het eerst erkend werd.

De Ierse auteur John Boyne (1971) brak door met de internationale bestseller De jongen in de gestreepte pyjama uit 2006, die in 2008 met succes verfilmd werd. Daarna volgden andere titels die eveneens in meerdere talen uitgebracht werden. “De jongen die zijn vader zocht” is het tweede boek van de schrijver dat zich afspeelt tijdens de Grote Oorlog. In 2012 publiceerde hij al “De witte veer” over twee jonge militairen aan het front. Zijn nieuwste boek is daarentegen niet gesitueerd op het strijdtoneel, maar aan het thuisfront in Engeland. De hoofdpersoon is de bij het aanbreken van de oorlog vijfjarige Alfie Summerland wiens vader één van de mannen is die zich in 1914 vol vaderlandsliefde aanmeldden voor militaire dienst.

Terwijl zijn vader vecht tegen de Duitsers ziet Alfie hoe het leven in zijn straat, Damley Road, verandert. Mannen vertrekken naar het front en zijn beste vriendin Kalena Janáek en haar vader, die een winkeltje heeft waar Alfie altijd snoep koopt, verdwijnen eveneens. De winkelier en zijn dochter zijn oorspronkelijk afkomstig uit Praag. Omdat Tsjechië indertijd onderdeel uitmaakte van het Oostenrijks-Hongaarse Rijk werden in het Verenigd Koninkrijk emigranten uit dit land geïnterneerd in kampen. Ook Joe Patience, een andere bewoner van de straat, wordt gevangen gezet. Niet vanwege zijn afkomst, maar als gevolg van zijn pacifistische idealen. Bij terugkeer in de straat wordt hij met de nek aangekeken.

Via de brieven van zijn vader, die zijn moeder onder haar matras verstopt, blijft Alfie op de hoogte van wat er zich afspeelt aan het front. Van de krijgshaftige idealen van Georgie Summerland blijft weinig over als hij geconfronteerd wordt met de werkelijkheid aan het front. Zijn berichten aan thuis worden steeds warriger en op een gegeven moment stopt hij met het versturen van brieven. De inmiddels negenjarige Alfie krijgt van zijn moeder slechts te horen dat zijn vader op een geheime missie is en geen brieven meer kan schrijven, maar de pientere jongen trapt daar niet in. Door stiekem op King’s Cross Station als schoenenpoetser te werken, spaart hij voor geld om zelf op geheime missie te gaan, op zoek naar zijn vader.

De jongen die zijn vader zocht - John Boyne
De jongen die zijn vader zocht – John Boyne
Voor de lezer is het inmiddels niet moeilijk raden wat er met Alfie’s vader aan de hand is. Zoals vele andere militairen lijdt hij aan shellshock, een geestelijke aandoening als gevolg van traumatische oorlogservaringen. Slapeloosheid, waanideeën en angstaanvallen zijn enkele van de symptomen van deze aandoening die als eerste werd geconstateerd bij overlevenden van granaatinslagen. Veel begrip was er nog niet voor deze ziekte. Lijders aan shellshock werden beschouwd als defaitisten en ter dood veroordeeld of moesten na een korte rustperiode weer terug naar het front. In 1917 kwamen er zorgvuldigere richtlijnen voor de behandeling van shellshock-patiënten, die voortaan opgenomen moesten worden in speciale ziekenhuizen. Dat is ook het lot van Alfie’s vader.

Hoewel “De jongen die zijn vader zocht” in Nederland op de markt wordt gezet als een roman voor volwassenen is het boek in feite bestemd voor jongere lezers (in de leeftijd van 9 tot 12), wat overigens ook geldt voor “De jongen in de gestreepte pyjama”. In vergelijking met “De witte veer”, waar met name de homoseksuele relatie tussen de twee hoofdpersonen zorgt voor een volwassen thematiek, is dit nieuwste boek oppervlakkiger en meer voorspelbaar. Ook het taalgebruik is eenvoudig. Dat wil zeker niet zeggen dat het een slecht boek is. Integendeel, in het bijzonder voor de jongere lezer is het een ingetogen en ontroerende beschrijving van de menselijke ellende van de Eerste Wereldoorlog en het fenomeen shellshock door de ogen van een leeftijdgenootje.

~ Kevin Prenger

Boek: De jongen die zijn vader zocht

Bekijk dit boek bij:

Bekijk dit boek bij Historiek Geschiedenisboeken

Kevin Prenger (1980) is hoofdredacteur artikelen van TracesOfWar.nl. Zijn aandacht gaat vooral uit naar de 20ste eeuw, in het bijzonder de geschiedenis van de Holocaust en nazi-Duitsland. In 2015 publiceerde hij het boek Oorlogszone Zoo, over de geschiedenis van de Berlijnse dierentuin tijdens de naziperiode en de Tweede Wereldoorlog. Verschillende boeken over minder bekende verhalen uit de Tweede Wereldoorlog volgden: De boodschapper uit de hel, Een rechter in Auschwitz, Het masker van de massamoordenaar, Kerstmis onder vuur en Kolberg. In 2021 verscheen zijn boek Meer dan alleen Auschwitz, gevolgd door In de schaduw van Schindler in 2022. Momenteel werkt hij aan een boek over onderwijs en indoctrinatie van de jeugd in nazi-Duitsland. Zie ook zijn website of X-account.

Gerelateerde rubrieken:

Gratis geschiedenismagazine

Ontvang, net als ruim 51.000 anderen, iedere week de gratis nieuwsbrief van Historiek:

Gratis nieuwsbrief

Meld u aan voor onze wekelijkse nieuwsbrief (51.171 actieve abonnees)


Ruim 50.000 geschiedenisliefhebbers ontvangen wekelijks onze gratis nieuwsbrief.

Meld u ook aan

×