Wat te doen met kinderen die duimzuigen?

Veel jonge kinderen steken graag hun duim in de mond en sommige gaan daar na de borstvoeding wat al te lang mee door. Tot ongenoegen van veel ouders die gehoord hebben dat langdurig duimen kan leiden tot bijvoorbeeld spraak- of slikproblemen. De vraag is alleen: hoe zorg je ervoor dat kinderen niet meer duimen?

Kinderlectuur was vroeger wat minder braaf dan vandaag de dag. Sprookjes eindigden lang niet altijd goed en bezorgden kinderen de rillingen. Om kinderen op te voeden werd, zeker in de negentiende eeuw, geregeld gebruikgemaakt van verhaaltjes waarin hardleerse en vervelende kinderen flink te grazen werden genomen. Natuurlijk was wel duidelijk dat het fictieve verhalen waren en dat er behoorlijk overdreven werd, maar toch zullen sommige kinderen na het horen van dit soort verhaaltjes gedacht hebben: Ik kan maar beter luisteren.. Dat was in ieder geval de hoop…

In Duitsland werd het in 1845 geschreven kinderboek Struwwelpeter van de Duitse arts en schrijver Heinrich Hoffmann razend populair. Oorspronkelijk was dit boekje bedoeld als een kerstcadeau voor Hoffmanns zoon, maar al snel vond het zijn weg naar het grotere publiek en werden verschillende vertalingen uitgebracht. In Nederland verscheen het werkje onder de titel Piet de Smeerpoets of kortweg Smeerpoets.

Een grote schaar

Struwwelpeter bevat tien korte verhalen in rijmvorm, elk met een duidelijke moraal en vaak wat macabere afloop. Een van de verhalen, Die Geschichte vom Daumenlutscher (Het verhaal van de duimenzuiger), waarschuwt kinderen tegen het zuigen op hun duimen. Het verhaal draait om een jongetje met de naam Konrad (in de Nederlandse versie van W.P. Razoux uit 1848 heet hij Reinier). Hoewel zijn moeder hem doorlopend waarschuwt, blijft de jongen maar op zijn duimen zuigen. Als moeder op een dag een afspraak heeft en zoonlief even alleen moet blijven, drukt ze hem op het hart in haar afwezigheid niet op zijn duimpje te zuigen. En moeder heeft een indringende waarschuwing: zuigt de kleine Konrad tóch op de duimen, dan zal de kleermaker verschijnen om met zijn schaar beide duimpjes af te knippen.

Kennelijk gelooft de jonge knaap zijn moeder niet, want ze heeft haar hielen nog niet gelicht of hij steekt koppig weer een duimpje in zijn mond. Maar dan, u gelooft het niet:

Moeder had toch gelijk! Daar is de kleermaker…

Motto: wie niet luisteren wil, moet maar voelen…

Andere verhalen

Hoewel er soms wel kritiek werd geuit op dit bijzondere jeugdboek (sommigen vinden het allemaal net wat té huiveringwekkend) bleef het boek, zowel in Duitsland als daarbuiten, nog jaren populair. In Nederland brachten verschillende uitgeverijen nog zelfbedachte vervolgboekjes uit, losjes geïnspireerd op de oudere Struwwelpeter-verhalen.

De Nederlandse titel van het oorspronkelijke boek, Piet de smeerpoets, verwijst naar één van de verhalen in het boekje, over een jongen die ontzettend smerig is omdat hij zijn haar nooit kamt en zijn nagels al meer dan een jaar niet knipt. Vanwege zijn bizarre uiterlijk wordt de jongen voortdurend door iedereen beschimpt. Een ander verhaal vertelt over ‘Soep-Hein’, een jongen die zo gezond is als een vis, maar weigert soep te eten. Hij doet zijn ouders daarmee veel verdriet, maar ander eten krijgt hij niet. De jongen, in de oorspronkelijke versie Kaspar geheten, valt razendsnel af: na vier dagen is hij al zo dun als spinrag. En op de vijfde dag is hij… dood. In Duitsland worden kinderen die hun bord niet leeg eten soms nog Suppen-Kaspar genoemd.

Tot slot verwijzen we nog naar het verhaal Die Geschichte von den schwarzen Buben (De zwarte jongens), met name bekend omdat hier het kinderliedje Moriaantje zo zwart als roet van is afgeleid. Dit moralistische verhaaltje draait om drie jongens die tijdens een wandeling een zwart jongetje tegenkomen en hem uitlachen en bespotten om zijn zwarte huid. Dan verschijnt een grote man genaamd Nicolaas die besluit de knapen een lesje te leren. Hij grijpt de jongens en werpt ze in een grote pot met inkt, zodat ze voortaan zelf zwart zijn. Motto:

Lieve Kind’ren! spot toch niet,
Als gij iets vreemd aan and’ren ziet.