Broodje aap of broodje ijsbeer?

27 februari is Wereld IJsberendag. Hoewel veel mensen op deze dag stilstaan bij het steeds kleiner wordende leefgebied van de ijsbeer, als gevolg van de smeltende poolkappen, zit er ook een culinair tintje aan deze dag. Want wist je dat de ijsbeer op onze menukaart heeft gestaan? En dat het eten van ijsberen eeuwenlang heel gewoon gevonden werd. Maar hoe gezond was dit eigenlijk? Hoe zwaar ligt de ijsbeer eigenlijk op de maag?

Eten of gegeten worden

Van oudsher worden in het Noordpoolgebied ijsberen gegeten. Niet alleen zou het ijsberenvlees gezond zijn voor het lichaam, ook onze geest zou er beter van worden. Zo is de ijsbeer dus eeuwenlang op het bord van de Noordpoolbewoners te vinden geweest.

Tegelijkertijd is de mens zelf ook regelmatig ten prooi gevallen aan de eetlust van de ijsbeer. In het Noordpoolgebied stuitten Nederlandse walvisvaarders regelmatig op agressieve ijsberen. Dat ze daarbij soms letterlijk moesten rennen voor hun leven, is te zien op het schilderij De Walvisvaarders van de Amsterdamse redersfamilie Doornekroon van Adriaen Cornelisz van (der) Salm, dat is te zien in de schilderijententoonstelling van het Scheepvaartmuseum. Het was letterlijk eten of gegeten worden.

Geen knuffelbeer

De ijsbeer, de ursus maritimus, ziet er misschien lief en knuffelbaar uit, maar is zelf dus ook een niets ontziende jager. Op de menukaart van de ijsbeer staat één lievelingsgerecht… zeehond! Heel soms zal hij zich tegoed doen aan een walrus, maar het risico dat hij flinke verwondingen oploopt van de grote slagtanden van het beest, is te groot en daarom voor de ijsbeer zelden de moeite waard.

Van ijsberenlever tot polar burger

Het boek Ice Bear – The Cultural History of an Arctic Icon geeft antwoord op alle vragen die je hebt over de ijsbeer. Zo wordt onder meer ingegaan op het verhaal dat het eten van bepaalde delen van de ijsbeer dodelijk zou kunnen zijn. De oorspronkelijke bewoners van het Noordpoolgebied wisten al dat je van het eten van de ijsberenlever flink ziek kunt worden, omdat zich daar grote hoeveelheden Vitamine A ophopen tot giftige proporties. Ook het schieten van ijsberen vlak na hun winterslaap, waarin ze maandenlang hun behoeften niet hebben gedaan, is niet erg verstandig. Hongerige en onwetende ontdekkingsreizigers uit Europa kwamen daar er op ongelukkige wijze achter, als zij ernstig ziek werden en er soms zelfs aan overleden. Duidelijk geen broodje aap dus.

In Noord-Amerikaanse kookboeken uit de jaren zestig van de vorige eeuw is soms een apart hoofdstuk ingeruimd voor recepten met berenvlees. Naast het vlees is het vet van de beren uitermate geschikt om in te frituren en om boter van te maken. Een ‘polar burger’ zullen we echter niet snel in onze Happy Meal meer aantreffen, omdat het jagen op ijsberen al enige tijd verboden is.

~ Sander Wegereef – Het Scheepvaartmuseum
Het boek over de ijsbeer is te bekijken in de bibliotheek van het Scheepvaartmuseum. De bibliotheek is open van maandag t/m vrijdag van 9.30 tot 17.00 uur. De bibliotheek is vrij toegankelijk, dus ook zonder museumticket.

Ook interessant: Het Behouden Huys: ja, gezellig!