Consumptiemaatschappij – Betekenis en kenmerken

Het begrip consumptiemaatschappij valt regelmatig als het over de naoorlogse Nederlandse geschiedenis gaat. Wat wordt er met deze term bedoeld? Wat houdt een consumptiemaatschappij precies in en wat zijn de hoofdkenmerken van dit fenomeen?

Betekenis van consumptiemaatschappij

De term consumptiemaatschappij is een begrip uit de economische geschiedenis. In dit type maatschappij bepaalt de consumptie van goederen en diensten (zoals etenswaren, kleding, vakantie vieren en luxeproducten) de status van de burgers. De productie van de maatschappij is niet bepalend, maar consumptie. De vrije tijd van burgers in consumptiemaatschappijen wordt vooral gebruikt om te consumeren en geld uit te geven aan goederen die niet nodig zijn voor het basisonderhoud. De producten worden gebruikt om mee te pronken, uit verveling en/of omdat de consument genoeg te besteden heeft.

Enkele kenmerken van dit type maatschappij

De consumptiemaatschappij is als concept ontstaan in the roaring twenties in de Verenigde Staten en in de ‘gouden jaren 1960’ in West-Europa. Het concept houdt in dat de consument massaal consumeert om de massaproductie bij te houden. Typische kenmerken van consumptiemaatschappijen zijn, naast de massale consumptie van producten en diensten, de prominente aanwezigheid van reclame, de beschikbaarheid van tal van luxeproducten en een grote afvalberg.

De economische ideeën die ten grondslag liggen aan het consumentisme, hebben vaak betrekking op de consumptiesamenleving of -maatschappij. Een consumptiemaatschappij wordt door critici vaak beschouwd als een negatief product van het vrijemarktdenken van het liberalisme. In dergelijke maatschappijen spelen namelijk (bij degenen die zich dat kunnen veroorloven) overdaad en verspilling een rol. In consumptiemaatschappijen, zoals Nederland sinds ons land een verzorgingsstaat is, staan vaak entiteiten als het milieu, religie en sociale normen en waarden onder druk.

De belangrijkste critici van de consumptiemaatschappijen bestaan of bestonden uit milieuactivisten (links en groen groeperingen), sociologen, Provo’s en hippies. Maar ook kerken, sociologen en communitaristen.

Lees ook: artikelen over de economische geschiedenis
Of dit artikel: Nachtwakersstaat: betekenis en kenmerken
Boek: Een cultuurgeschiedenis van de naoorlogse Nederlandse verzorgingsstaat

Bronnen ▼