Frits Philips en Willem van Lanschot wilden een eigen krant

Het is misschien wel het best bewaarde geheim van twee bekende Brabantse ondernemers. Frits Philips en bankier Willem van Lanschot richtten midden jaren zestig van de vorige eeuw een eigen uitgeverij op: De Lage Landen. Ze gaven zelf geen enkele ruchtbaarheid aan het voor beiden branchevreemde initiatief.

In 1975 kwam ik op vierentwintigjarige leeftijd in dienst van uitgeverij De Lage Landen in Amsterdam en sloot met directeur Ben Essenberg een arbeidscontract om verslaggever te worden van het opinieweekblad Accent.

Tot eind 2024 heb ik niet geweten wie de oprichters waren van de uitgeverij met de intrigerende naam De Lage Landen en dus de feitelijke eigenaren van Accent. Ook mijn collega’s van destijds, het merendeel is overleden, zullen dat niet hebben geweten. Wie duikt er na indiensttreding immers in de akten van de Kamer van Koophandel om daar duidelijkheid over te krijgen? Je gaat gewoon aan het werk.

Zoekend naar geheel iets anders stuitte ik afgelopen november in Delpher – het kranten- en tijdschriftenarchief van de Koninklijke Bibliotheek – op een bericht uit Het Vrije Volk uit de jaren zestig. Daarin werd gemeld dat er in Amsterdam een uitgeverij was opgericht met het doel een nieuw landelijk dagblad uit te geven. De initiatiefnemers: Frits Philips en Willem van Lanschot.

Die kennis was het vertrekpunt voor een onderzoek naar De Lage Landen en de twee bekende ondernemers. Waarom die krant er uiteindelijk niet is gekomen, is vooralsnog een raadsel. Feit is in ieder geval dat in 1968 opinieweekblad Accent het licht zag. Het zou slechts tien jaar bestaan. In die relatief korte periode schreef Accent journalistieke geschiedenis.

Menten en Van Doorn

Immers, wie Accent zegt, zegt Pieter Menten. Deze gefortuneerde bewoner uit Blaricum leefde in stilte op zijn landgoed, totdat journalist en hoofdredacteur Hans Knoop er achter kwam dat een door Menten geïnitieerde kunstveiling zou bestaan uit van Joden gestolen voorwerpen. Accent was ook het blad dat hard maakte dat Harry van Doorn, minister van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk werk in het kabinet van premier Joop den Uyl, in de Tweede Wereldoorlog collaboratie pleegde.

Mijn onderzoek maakte duidelijk waarom Frits Philips en Willem van Lanschot met een uitgeverij en een eigen blad de publiciteit zochten. Het had te maken met hun zorg om de kwetsbaarheid van de in 1945 herwonnen vrede, net zoals velen dat vandaag de dag weer zijn door de oorlog in Oekraïne en Gaza. Er zijn meer van dit soort intrigerende parallellen tussen verleden en heden. Oud-premier Willem Drees, hij schreef in Accent, had het al over bestaanszekerheid. Een item waarmee Pieter Omtzigt zijn Nieuw Sociaal Contract (NSC) groot wist te maken.

Accent had als opinieblad een rubriek met commentaren. Om die eenmalig te laten herleven en mijn recent verschenen boek over het opinieweekblad actuele waarde te geven, heb ik er zes geschreven. Onder andere over energie, importheffingen en president Trump. Ook omdat verleden en heden niet los van elkaar staan.