Byzantijnse keizerinnen

Sinds maandag werk ik min of meer onafgebroken aan Ancient History Magazine, uw binnenkort favoriete oudheidkundige tijdschrift. Inmiddels is het grootste deel van het debuutnummer opgemaakt en het ziet er prachtig uit. Hoe mooi, ontdekt u het snelst als u een abonnement neemt, wat u daar (of via een mailtje naar mij) kunt doen.

Ik maak lange dagen – vandaag van vóór negen uur ’s morgens tot tien uur ’s avonds – maar dat is geen straf als je bezig bent met het werk waar je van houdt. Het woord “flow” is van toepassing.

Ik logeer in een hotel, en de weinige vrije tijd besteed ik aan een leuk boekje over het oude Byzantium, Passie, intriges en politiek. Spraakmakende keizerinnen in Byzantium, geschreven door de Amsterdamse classicus Hein van Dolen, die ik – full disclosure – persoonlijk ken. Het biedt de biografieën van negen vorstinnen van het Byzantijnse Rijk en is precies wat je van Van Dolen mag verwachten: lichtvoetig als een causerie, vol aardige anekdotes, en als het uit hebt, merk je dat het niet vrijblijvend was en je toch dieper contact hebt gemaakt met een verleden cultuur dan je in de gaten had.

Eén anekdote licht ik eruit: het verhaal van Maria van Amnia. Keizer Constantijn VI (een tijdgenoot van Karel de Grote en Harun ar-Rashid) zocht een echtgenote en zond hovelingen – meervoud – uit om de mooiste meisjes uit het Rijk te selecteren. Zo kwamen ze bij een echtpaar dat zich verontschuldigde voor hun armoede maar ’s keizers gezanten gastvrij probeerde te onthalen. “Vertrouw maar op de Heer”, hield de man zijn echtgenote voor. Ze werden beloond: de gasten namen de dochter des huize, Maria, mee naar Constantinopel, waar ze keizerin werd.

Of dit waar is, staat te bezien. Er is namelijk iets grappigs aan de hand. We kennen ook het verhaal van de goden Jupiter en Mercurius – opnieuw: meervoud – die over de aarde zwerven en worden onthaald door een arm, oud echtpaar (Philemon en Baucis), dat ondanks grote armoede de gasten netjes onthaalt. Als ze vol godsvertrouwen proberen iets te serveren, worden ze beloond: de goden nemen hen mee van huis, en op een nabijgelegen heuvel veranderen ze in – als ik het me goed herinner – een rode en een witte rozenstruik, eeuwig met elkaar vervlochten.

Heeft een Byzantijnse auteur de oude sage bewerkt? Het zou zo maar kunnen. Met keizerin Maria liep het minder goed af dan met Philemon en Baucis: ze schonk haar man twee kinderen, werd verstoten en belandde in een klooster op de Prinseneilanden. Een triest lot, waarover u in Van Dolens boek meer verneemt. Een alleszins prettige kennismaking met de bonte en mooie geschiedenis van Byzantium. Aanbevolen.

~ Jona Lendering

Historicus, webmaster van Livius.org en docent bij Livius Onderwijs. Hij publiceerde verschillende boeken. Zie ook: mainzerbeobachter.com

Lees ook: Philemon en Baucis – Twee gastvrije oudjes
Boek: Passie, intriges en politiek – Hein L. van Dolen