Dat is een dubbeltje op z’n kant

Je hebt het vast wel eens gehoord of gelezen, het spreekwoord: ‘Dat is een dubbeltje op z’n kant’. Dit gezegde, dat ook bekend is door het gelijknamige televisieprogramma van John Williams, is vrij algemeen bekend. Maar wat is de herkomst en de betekenis van dit bijzondere gezegde?

Over de betekenis van een dubbeltje op z’n kant

Een dubbeltje op z’n kant is een uitdrukking die aangeeft dat iets maar net goed is gegaan. Als je al dan niet met veel geluk een krappe voldoende op een toets haalt en daardoor nét je diploma behaalt, was dat een dubbeltje op zijn kant. Het had namelijk zomaar anders kunnen aflopen. De situatie was hachelijk, je hebt het nipt gehaald en het was allemaal erg onzeker hoe het zou aflopen…

Een verwante betekenis van het spreekwoord, die vroeger gebruikelijker was dan nu, is dat iets twijfelachtig is en dat de uitkomst niet zeker is. Iets hangt geheel van het toeval af. In dit soort situaties sprak men van ‘een dubbeltje op z’n kant’ over iets wat nog moest gebeuren. Vooraf dus en niet achteraf. Neerlandicus F.A. Stoett, die tijdens het interbellum als taalkundige populair was in ons land, meldt dat er als alternatieve term voor dubbeltje ook wel ‘stuivertje’ gebruikt werd:

“Dat is een stuivertje op zijn kant…”

De Engelsen gebruiken een interessante variant van een dubbeltje op zijn kant, die dezelfde betekenis heeft:

“It was but the turning of a feather.”

Wat is de herkomst van het dubbeltje op zijn kant?

Wie in de tijd van de gulden (tot 2002) probeerde om een dubbeltje, dat een waarde had van 10 toenmalige centen, op z’n kant te zetten, moest daar behoorlijk wat moeite voor doen. Kleine en platte muntjes blijven namelijk niet gemakkelijk staan. Blijft het dubbeltje op zijn kant staan, wat behoorlijk twijfelachtig is, dan is dat best bijzonder en loopt het dus maar net goed af. De kans is namelijk groot dat het muntje omvalt.

Er zijn nog veel andere spreekwoorden en gezegden waarin geld een rol speelt. Bekende voorbeelden zijn ‘als het kwartje gevallen is’, ‘een dubbeltje kan vreemd rollen’, ‘wie voor een dubbeltje geboren is wordt nooit een kwartje’, ‘geld stinkt niet‘ en ‘geen rooie rotcent hebben’ of ‘geen cent te makken hebben‘.

Ook interessant: Nostalgie: bankbiljetten uit het guldentijdperk
Of bekijk onze lijst met historische uitdrukkingen en spreekwoorden

Bronnen ▼