Drankorgel – Betekenis en herkomst

Het woord drankorgel wordt weleens gebruikt voor iemand die aan alcoholische drank verslaafd is. Het is een synoniem voor een alcoholist, zuipschuit, dronkaard, drinkebroer of een zatlap. Hoe komen we precies aan dit fraaie woord?

Originele betekenis van de term

Over de oorsprong van het scheldwoord drankorgel bestaat onder taalkundigen gelukkig overeenstemming. Drankorgels waren vroeger speciale stellages, die opgevuld werden met grote vaten om wijn of bier in te doen. De stellingen bestonden uit grotere vaten (onder) en kleinere vaten (boven). Hierdoor kon er onderaan de stelling met een tapkraan wijn of bier afgetapt worden in de gewenst hoeveelheid. De stellage werd drankorgel genoemd, omdat de vorm leek op de vorm van een orgel. Vandaar dat het muziekinstrument ‘orgel’ als woordgedeelte aanwezig is.

In vroegere tijden kwamen personen die drank wilden kopen soms namelijk met een lege fles naar een brouwer of wijnhandelaar. Vervolgens werd daar de fles gevuld met de gewenste drank, uiteraard tegen een vergoeding. Overigens zijn er op diverse plekken in Nederland nog originele drankorgels te vinden. Zo staat er in het Friese dorpje Exmorra in het plaatselijke museum in de grutterswinkel, een echt drankorgel uit 1850. Ook in het Nationaal Jenevermuseum in Schiedam is nog een authentiek drankorgel te zien.

Hoe het drankorgel een scheldwoord werd

Vermoedelijk in de negentiende eeuw werd iemand die te veel alcohol nuttigde, voor het eerst ‘drankorgel’ genoemd. De gedachte achter dit woordgebruik was dat die persoon zoveel had gedronken als er in een drankorgel past. Enorm veel dus. Zoveel, dat de betreffende drinkebroer ladderzat was.

Volgens Marc de Coster in diens Groot scheldwoordenboek: van apenkont tot zweefteef(2007) was het scheldwoord drankorgel in het begin van de twintigste eeuw vooral in gebruik binnen de Nederlandse studentenwereld.

Bronnen ▼