Mogelijk zelfportret van Herman Maelwael in ‘Wapenboek Gelre’

2 minuten leestijd
Keizer- en keurvorstentekening (Gelretekening) in het Wapenboek Gelre (Stichting Gebroeders van Limburg)
Keizer- en keurvorstentekening (Gelretekening) in het Wapenboek Gelre (Stichting Gebroeders van Limburg)

Het Rijksmuseum besteedt momenteel in een tentoonstelling aandacht aan Johan Maelwael, een van de grondleggers van de Nederlandse schilderkunst. De tentoonstelling levert nieuwe inzichten op. In het Wapenboek Gelre (1394-1402), te zien in Amsterdam, heeft de oom van de beroemde kunstenaar, Herman Maelwael, zichzelf mogelijk afgebeeld. Als dat klopt gaat het waarschijnlijk om het oudste zelfportret van een Nederlandse kunstenaar.

Mogelijke zelfportret van Herman Maelwael
Mogelijke zelfportret van Herman Maelwael
Dat meldt de Nijmeegse Stichting Gebroeders van Limburg. Het Wapenboek Gelre is het meest complete overzicht van de Europese ridderschap aan het einde van de veertiende eeuw en daarmee het belangrijkste armoriaal van zijn tijd. De zeer bereisde Gelderse hertog Willem I – hij bezocht Litouwen, Jeruzalem, Praag, Parijs, Londen en Venetië – gaf opdracht voor dit boek.

Zelfportret

Naast meer dan 1700 heraldische wapens bevat het wapenboek op de openingspagina een bijzondere tekening: de Keizer- en keurvorstentekening. Deze wordt door deskundigen al heel lang toegeschreven aan Herman Maelwael. Sinds de negentiende eeuw wordt gedacht dat op deze tekening de verkiezing van de keizer van het Heilige Roomse Rijk, Karel IV, is te zien. Hij vertegenwoordigde het opperste gezag in Europa en wordt op de tekening omringd door zes keurvorsten en nog een persoon. Die persoon is een heraut en waarschijnlijk de tekenaar zelf, omdat hij toentertijd een dubbelrol vervulde als part-time heraut. Dan zou Herman Maelwael zichzelf rond 1394 hebben getekend.

André Stufkens en Clemens Verhoeven van Stichting Gebroeders van Limburg ontdekten dit afgelopen zomer. Zij vonden ook een geheel andere betekenis van de tekening. Deze laat niet de verkiezing van de keizer zien, maar de belangrijkste gebeurtenis uit het leven van de Gelderse vorst: de beleningsceremonie van 1377. Op dat moment komt de oude keizer Karel IV speciaal naar het hertogdom toe om de toen veertienjarige Willem I het hertogdom Gelre te belenen. Sindsdien noemen zij deze tekening de Keizer en Gelretekening. Zij hebben dit nu gepubliceerd in het boek Johan Maelwael en de gebroeders Van Limburg. Grondleggers van de Nederlandse schilderkunst.

De wetenschappelijke onderbouwing verschijnt begin december in de Engelstalige, internationale uitgave van de Maelwael Van Limburg Studies.

Kunsthistorisch belang

Gelderse wapens in het Wapenboek Gelre
Gelderse wapens in het Wapenboek Gelre
Stichting Gebroeders van Limburg:

“Het Wapenboek Gelre en de werkplaats van de familie Maelwael-Van Limburg zijn volgens kunsthistorici het bewijs dat Gelre de bakermat van de Nederlandse schilderkunst is. De Keizer en Gelretekening bevestigt deze stelling. De wijze waarop de Keizer in al zijn waardigheid op zijn troon is weergegeven past in een eeuwenoude traditie van keizerbeelden, zoals deze ook in de keizerstad Nijmegen bekend was. Anderzijds is de visie van Herman Maelwael juist totaal vernieuwend, omdat de keizer heel menselijk en zelfs kwetsbaar is weergegeven. Karel IV was 62 jaar, had last van jicht, de lange reis vanuit Praag naar het Westen en de vele plichtplegingen hadden hem uitgeput.”

Dat realisme getuigt volgens de stichting van een geheel nieuwe visie die kenmerkend zou worden voor de Nederlandse kunsternaarstraditie met bekende namen als Van Eyck, Vermeer en Rembrandt.

Boek: Johan Maelwael en de Gebroeders van Limburg

Historiek is een onafhankelijk online geschiedenismagazine voor een breed publiek. We willen geschiedenis en actualiteit met elkaar verbinden en geschiedenisverhalen gratis toegankelijk maken. Steun ons werk

Recent gepubliceerd

Reageer

Abonneer
Stuur mij een e-mail bij
guest
0 Reacties
Oudste
Nieuwste Meest gestemd
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties

Gratis geschiedenismagazine

Ontvang, net als ruim 54.000 anderen, iedere week de gratis nieuwsbrief van Historiek:
0
Reageren?x
×