Indoctrinatie – Betekenis en korte geschiedenis

Het begrip indoctrinatie is een bekend begrip uit de geschiedenis. De term komt vooral voor in relatie tot dictaturen. Wat is de betekenis van dit begrip en hoe heeft dit fenomeen zich in de loop van de geschiedenis geopenbaard?

Betekenis van indoctrinatie

Letterlijk betekent indoctrineren het ‘inprenten van doctrines’. Indoctrinatie is het opdringen van een bepaalde mening aan andere, vaak grote groepen mensen. Als synoniem voor de term worden ook wel begrippen hersenspoeling of manipulatie gebruikt. Leiders of dictaturen zorgen via propaganda voor indoctrinatie van de massa met bepaalde politieke of religieuze ideologieën.

Typerend bij indoctrineren is dat dit systematisch gebeurt, het een eenzijdig proces is en indoctrinatie een negatieve bijklank heeft. De overgedragen ideeën en opvattingen moeten door de ontvanger kritiekloos worden aanvaard, hoewel ze discutabel en aanvechtbaar zijn. Indoctrineren gebeurt dus, anders dan bijvoorbeeld onderwijs, onvrijwillig.
 

Enkele historische voorbeelden

Indoctrinatie komt vooral voor binnen politieke dictaturen en religieuze gemeenschappen die als sekten te boek staan. Veelal begint het hersenspoelen van de beoogde groep al op jonge leeftijd. Een typerend voorbeeld is bijvoorbeeld de Hitlerjugend in nazi-Duitsland. Ook in de tijd van het communisme in de Sovjet-Unie werd op massale wijze geïndoctrineerd. Een religieuze sekte als die van David Koresh in de Verenigde Staten is een ander typisch voorbeeld van geleidelijke hersenspoeling van een groep volgelingen, de Branch Davidians. Samen met tientallen volgelingen in Waco, Texas, pleegde Koresh in april 1993 zelfmoord.

Lees ook: Propaganda: betekenis en kenmerken
…of: Indoctrinatie in Hitlers Berghof

Bronnen ▼