Yuri Visser
Het wereldberoemde vijftiende-eeuwse veelluik ‘De Aanbidding van het Lam Gods’ van de gebroeders van Eyck, blijkt in de zeventiende eeuw te zijn overgeschilderd. Dat concluderen restaurateurs die een groot aantal overschilderingen op het meesterwerk hebben gevonden.
Elke centimeter van het altaarstuk wordt onder de loep genomen. Restaurateurs hebben hierdoor ontdekt dat het werk een groot aantal overschilderingen bevat die uit de zeventiende eeuw dateren. Daaronder zitten nuances en details van de hand van Hubert en Jan Van Eyck verborgen. Volgens de onderzoekers kunnen de overschilderingen zonder problemen worden verwijderd.
Het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK-IRPA):
“Door hun omvang, craquelurepatroon dat grotendeels overeenkomt met
dat van de oorspronkelijke schildering en relatief goede bewaringstoestand, werden deze ingrepen nooit gedetecteerd, noch zelfs vermoed. Zo blijken de gewaden van het merendeel van de figuren (de schenkers, de Aartsengel, de Maagd, en de sibylles) alsook de architecturale achtergronden (nissen, muren, zuilen) uitgebreid overschilderd, net zoals de sculpturen van Sint-Jan de Evangelist en Sint-Jan de Doper.
De overschilderingen kwamen aan het licht nadat een geelbruine vernislaag was verwijderd. Het schilderij werd hierdoor een stuk helderder én onderzoekers stuitten op grote overschilderingen.
Een internationale expertcommissie heeft geadviseerd om de overschilderingen te verwijderen. Over enige tijd zal het altaarstuk dus een groot deel van zijn geheimen prijsgeven. De ingreep moet centimeter voor centimeter uitgevoerd worden met een chirurgische scalpel onder een stereomicroscoop.
KIK-IRPA over de overschilderingen:
“Het merendeel van de overschilderingen volgt de originele vormen, maar de historische schilder-restaurateurs zijn er niet in geslaagd om Van Eycks vlotte penseelvoering en ongeëvenaarde lichtwerking en materiaalweergave na te bootsen: de uitzonderlijke driedimensionaliteit werd afgevlakt en het subtiele spel van licht en schaduw ging verloren. Zo vond men na verwijdering van de effen zwarte overschildering achter Elisabeth Borluut slagschaduwen die een ruimte suggereren, en zelfs een hoek met spinnenwebben, wat leidt tot een nieuwe iconografische lezing van de schenkersportretten.
Het ‘Lam Gods’ heeft nog zijn originele lijsten. Deze zijn ook uitvoerig onderzocht. In de vijftiende eeuw werden deze beschouwd als een visueel onlosmakelijk onderdeel van het schilderij. Ook op de lisjten zijn delen overgeschilderd die verwijderd zullen worden.
Openingsafbeelding: Detail van het paneel De Aartsengel Gabriël en de Profeet Zacharias tijdens reiniging. Reinigingstesten van de oude vernislagen: 1) Hermelijnen voering voor reiniging; 2) Hermelijnen voering na afdunnen van het vernis; 3) Hermelijnen voering na verwijdering van het vernis (KIK-IRPA)
